Μελετήστε προσεκτικά: την ενότητα 2.1, όλο το τρίτο κεφάλαιο του Α΄ τόμου της Ιστορίας της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας - ειδικότερα τις ενότητες 3.1, 3.2 και 3.4.3 - , τις σελίδες από τα Ευρωπαϊκά Γράμματα, τ. Α΄ στις οποίες παραπέμπουν οι παραπάνω ενότητες, όπως και τα αποσπάσματα από το Μωρίας εγκώμιον του Εράσμου και τον Γαργαντούα του Ραμπελαί. Στη συνέχεια, συνθέτοντας ένα κείμενο, προσπαθήστε:
1) Να σχολιάσετε συνοπτικά τη σημασία των εξελίξεων που σημειώνονται στο χώρο της παιδείας από τον 14ο έως τα μέσα του 16ου αιώνα, οι οποίες σηματοδοτούν το σταδιακό πέρασμα από το θεοκεντρικό Μεσαίωνα στην εκκοσμίκευση του Ουμανισμού και να εντάξετε τους δύο παραπάνω συγγραφείς στο πλαίσιο των πνευματικών και λογοτεχνικών τάσεων της εποχής αυτής.
2) Να περιγράψετε τα κοινωνικά φαινόμενα που επιχειρούν να αναδείξουν οι δύο συγγραφείς στα κείμενά τους, εξετάζοντας τη στάση του καθενός απέναντι σ' αυτά. Παράλληλα να αναφέρετε τα μέσα (ρητορικά σχήματα, ύφος, γλώσσα) που αξιοποιούν, προκειμένου να συνδυάσουν την κοινωνική κριτική με το κωμικό στοιχείο.
3) Λαμβάνοντας υπόψη ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα από τη ζωή και το έργο του Εράσμου και του Ραμπελαί, επιχειρήστε να εντοπίσετε τα γνωρίσματα εκείνα που επιτρέπουν να θεωρήσουμε τα δύο υπό εξέταση κείμενα αντιπροσωπευτικά του ουμανιστικού πνεύματος, αλλά και της διαρκούς έντασης που υπάρχει ανάμεσα στην ουμανιστική λογιοσύνη και την καθολική εκκλησία.
Με βάση τις απαντήσεις σας στα παραπάνω ερωτήματα, σχολιάστε ποιο ή ποια στοιχεία των δύο κειμένων θα θεωρούσατε πρωτοποριακά για την εποχή τους.
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Ξεκινώντας την εκπόνηση αυτής της εργασίας , είναι απαραίτητη η αναφορά και η αποσαφήνιση ορισμένων ορών και ονομάτων που θα χρησιμοποιηθούν , μιας και η εργασία στηρίζεται στην ορθή κατανόηση αυτών των εννοιών. Στην εργασία θα γίνει αναφορά σε 2 λόγιους της εποχής, τον Ντεζιντέριους Έρασμο και τον Φρανσουά Ραμπελαί σε σχέση με το περιεχόμενο των έργων τους .Επίσης , ο θεοκεντρικός μεσαίωνας ως εποχή στην οποία θρησκεία και Καθολική Εκκλησία κατέχουν την υψηλότερη θέση στην πυραμίδα της εξουσίας και η ουμανιστική λογιοσύνη ως έκφραση των αποτελεσμάτων της Αναγέννησης στην λογοτεχνία με ανθρωποκεντρική οπτική.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
Κατά τον 14ο αιώνα ξεκινά από την Ιταλία η καλλιτεχνική και πνευματική κίνηση που ονομάζεται αναγέννηση η οποία εξαπλώθηκε μέχρι τον 16ο αιώνα σε ολόκληρη την Ευρώπη με ταχείς ρυθμούς. Μέσα σε μια ενθουσιώδης ατμόσφαιρα οι άνθρωποι αρχίζουν να δημιουργούν σπουδαία έργα σε όλα τα επίπεδα. Έργα ζωγραφικής , γλυπτικής , αρχιτεκτονικής και λογοτεχνίας που θαυμάζονται ακόμη και σήμερα. Πηγή αυτής της έμπνευσης υπήρξε το αρχαίο ελληνικό και ρωμαϊκό πνεύμα καθώς και ο πολιτισμός των 2 φυλών φέρνοντας και πάλι την ανθρώπινη ύπαρξη στο επίκεντρο της δημιουργίας και σκέψης. Η σκέψη του μεσαίωνα έβλεπε τη ζωή στη γη ως προετοιμασία για τη «βασιλεία των ουρανών» ενώ ,η αναγεννησιακή σκέψη ήθελε να διαμορφώσει την επίγεια ζωή ειρηνική και ευτυχισμένη, υιοθετώντας την αρχαιοελληνική θεώρηση περί ευδαιμονίας σ' αυτή τη ζωή, σ' αυτόν τον κόσμο. Οι ουμανιστές προσπάθησαν να αντιμετωπίσουν τη φύση και την κοινωνία με κριτικό πνεύμα και με ορθολογικές αρχές και να ξεφύγουν από τη θρησκοληψία, την αμάθεια και το σκοταδισμό.
Η ανθρωποκεντρική αυτή θεώρηση του κόσμου προβάλλεται ιδιαίτερα στο μοντέλο της παιδείας που προωθούν οι λόγιοι της εποχής, σκοπός της οποίας θα πρέπει να είναι η βελτίωση των συνθηκών της ζωής του ανθρώπου και η αξιοποίηση των πνευματικών ικανοτήτων του: Στόχος είναι να «καθιστά τον άνθρωπο ικανό να ασχοληθεί με τις τέχνες και τα γράμματα αλλά και με το δημόσιο βίο και τις επιστήμες, να συνομιλεί με σύνεση αλλά και να πράττει επιδέξια». Απαραίτητη προϋπόθεση για την επίτευξη αυτού του σκοπού είναι η ενασχόληση με τις ανθρωπιστικές σπουδές. Αυτό σημαίνει την γνώση της αρχαίας ελληνικής και λατινικής γλώσσας και την μελέτη και επανερμηνεία της κλασικής γραμματείας. Έτσι, από την μια πλευρά οι λόγιοι μελετούν, μεταφράζουν και σχολιάζουν τους αρχαίους συγγραφείς και από την άλλη επιδίδονται στην παραγωγή νέων (ενυπόγραφων πια, σε αντίθεση με τον μεσαίωνα) έργων, με εμφανή βέβαια στοιχεία απομίμησης των αρχαίων προτύπων.Σε αυτό το κλίμα διαμορφώνεται το πνευματικό κίνημα του ουμανισμού που πήρε τεράστιες διαστάσεις με την ανακάλυψη της Τυπογραφίας. Έτσι, στις αρχές του 16ου αιώνα με την Μεταρρύθμιση οι νέες αυτές ιδέες εκφράζονται και στον χώρο της θρησκείας. Η κεντρική ιδέα εκείνης της περιόδου προτάσσει την αληθινή πίστη ως δρόμο για τη σωτηρία ψυχής από τον θεό και όχι οι διάφορες εκδηλώσεις λατρείας όπως η προσευχή και η νηστεία, οπότε η σωτηρία εναπόκειται αποκλειστικά και μόνο στον άνθρωπο. Η Καθολική εκκλησία αντιδρά με την Αντιμεταρρύθμιση, όπως συνηθίζεται να αποκαλούνται τα μέτρα που πήρε η Εκκλησία της Ρώμης για να αντιμετωπίσει την Μεταρρύθμιση. Είναι λοιπόν φανερό πως η μετάβαση από τις σκοτεινές λογικές του Μεσαίωνα στην εκκοσμίκευση του Ουμανισμού συνετέλεσαν το πνεύμα της Αναγέννησης , η Μεταρρύθμιση καθώς και η τυπογραφία.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.1
Ο Έρασμος, διακεκριμένος λόγιος και θεολόγος της εποχής ,υπήρξε αμφισβητίας και ουμανιστής. Παραμένοντας κληρικός Ρωμαιοκαθολικός για όλη του τη ζωή, άσκησε δριμεία κριτική σε όλα τα θέματα πάνω στα οποία θεωρούσε πως η Καθολική Εκκλησία υπερέβαλλε, αντιδρώντας με διάφορες κινήσεις , όπως για παράδειγμα η απόρριψη της πρότασης από τη μεριά της Εκκλησίας για τον διορισμό του σε Καρδινάλιο. Στο έργο του Πραγματεία στην Προετοιμασία για τον Θάνατο (De preparatione ad mortem) έκανε ξεκάθαρη τη θέση του ότι μόνο η πίστη στην εξιλεωτική θυσία του Ιησού Χριστού αποτελεί εγγύηση για αιώνια ζωή και όχι τα ιερά μυστήρια και οι τελετουργίες της Εκκλησίας. Επίσης, κατέκρινε την εξουσία του κλήρου και την λατρεία των ιερών λειψάνων.Η θέση του αυτή , τον συγκαταλέγει στο ρεύμα του ουμανισμού και της Μεταρρύθμισης η οποία εξέφραζε όπως είπαμε παραπάνω την άποψη που ασπαζόταν και ο Έρασμος.
Ο Έρασμος στο έργο του «Μωρίας Εγκώμιον» χρησιμοποιεί τις συμβάσεις της ουμανιστικής λογιοσύνης με στόχο να αμφισβητήσει τις προθέσεις της. Ψέγει την ιδιοτέλεια των λογίων αλλά και την αφέλεια του κόσμου. Μάχεται υπέρ της εγγραμματοσύνης και της καλλιέργειας, η οποία όμως θα έχει στόχο την πνευματική πρόοδο και την προσωπική βελτίωση. Αυτό που διακηρύσσει, δηλαδή, είναι η ίδια η ουσία του ουμανιστικού πνεύματος. Η διαρκής ειρωνεία είναι εμφανέστατη στο απόσπασμα «Έχουν πολύ μεγάλη ιδέα για τον εαυτό τους» , «Πιο αχάριστους, να μην παραδέχονται το καλό που τους κάνω, δεν έχω βρει». Επίσης ο τίτλος από μόνος του αποτελεί ειρωνεία μιας και το κείμενο αποτελεί εγκώμιο της Μωρίας= Τρέλα. Ως προς τη γλώσσα , το κείμενο είναι γραμμένο στην λατινική ενώ το ύφος είναι έντονα ειρωνικό και σαρκαστικό. Στο έργο του ο Έρασμος προσπαθεί να αναδείξει το ουμανιστικό πνεύμα , ειρωνευόμενος τις πρακτικές των διαφόρων λογίων που συμπαραστέκονται στις πρακτικές της Καθολικής Εκκλησίας, «Και οι Θεολόγοι...και ταράξω τις βρωμολυγαριές τους».
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.2
Ο Φρανσουά Ραμπελαί, υπήρξε και αυτός διακεκριμένος λόγιος της εποχής της Αναγέννησης. Γιατρός στο επάγγελμα, βρέθηκε σε αντιπαράθεση με την Καθολική Εκκλησία, ιδιαίτερα μέσα από τα έργα του .Δεινός υποστηρικτής του κλασσικού και αρχαίου πνεύματος δεν θα μπορούσε παρά να αντιδρά στις πρακτικές της Εκκλησίας και του Πάπα.Παρά το γεγονός ότι υπήρξε και ο ίδιος μοναχός το αναγεννησιακό και ουμανιστικό πνεύμα που τον διακατείχε , τον ώθησε στην κριτική των πρακτικών της Καθολικής Εκκλησίας γράφοντας βιβλία με ειρωνικό και σατυρικό χαρακτήρα προς αυτές τις πρακτικές.
Στο έργο του Ραμπελαί «Γαργαντούας», είναι εμφανής ο αναγεννησιακός λόγος Ωστόσο στην κοσμοθεώρηση του Ραμπελαί οι σωματικές απολαύσεις δεν προτάσσονται ως αλληγορίες των πνευματικών., δεν είναι μόνο σωματική η αχαλίνωτη βουλιμία του Γαργαντούα, του Πανταγκρυέλ και της παρέας τους αλλά και βουλιμία του νου για γνώση και της ψυχής για αρετή! H ίδια αδρή και συχνά βίαιη γλώσσα επιστρατεύεται, , για να στηλιτεύσει σατιρίζοντας τους αρτηριοσκληρωτικούς θεσμούς, τον παπισμό της Ρώμης τον λογιοτατισμό, την αμάθεια, τον σκοταδισμό, την απληστία και τη σεμνοτυφία. Ο Ραμπελαί προσπαθεί με την χυδαιολογία και την αθυροστομία να προσδώσει ένα ειρωνικό ύφος στο κείμενό του για να υποτιμήσει προκαταλήψεις και στερεότυπα των μοναχών, που στο βιβλίο εκπροσωπούν την Καθολική Εκκλησία.Για παράδειγμα στα σημεία «Αδερφέ Ιωάννη, για μάζεψε αυτό το μυξόνερο που σου κρέμεται από τη μύτη»και «με νιο καλό κρασί, ορίστε μου που γίνομαι κριτής για τις κλανιές» το ειρωνικό και χυδαιολογικό στοιχείο είναι έντονα. Από πλευράς αφηγηματικής δομής ο Γαργαντούας και ο Πανταγκρυέλ ακολουθούν το μοντέλο των βίων υπερφυσικών ηρώων των λαϊκών αναγνωσμάτων (θαυμαστή γέννηση, μυητική εφηβεία, φανταστικά ανδραγαθήματα), αλλά αυτό το προδιαγεγραμμένο σχήμα γονιμοποιείται από την εγκυκλοπαιδική γνώση της Αναγέννησης, σφυρηλατείται με το κριτικό της πνεύμα, τα ιδανικά και τις ουτοπίες της, μεταλλάσσεται και «υπερβαίνεται» χάρη στη μεγαλοφυΐα του Ραμπελαί.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.3
Ήταν λογικό και επόμενο και οι 2 συγγραφείς να συμπεριληφθούν στον περίφημο κατάλογο λογοκρισιών ΙΝΤΕΧ LIBRORUM PROHIBITORUM , ο οποίος είναι ένα κατάλογος εντύπων τα οποία λογοκρίθηκαν από την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία καθώς τα θεωρούσε επικίνδυνα για την ίδια και για την πίστη των μελών της. Στις διάφορες εκδόσεις του περιέχονται οι κανόνες σχετικά με την ανάγνωση, την πώληση και τη λογοκρισία των βιβλίων.Ο σκοπός του καταλόγου ήταν η αποτροπή της ανάγνωσης «ανήθικων» βιβλίων, έργων και της διαφθοράς των πιστών. Ο κατάλογος δεν τροποποιούνταν αποκλειστικά ως αντίδραση σε βιβλία που είχαν ήδη κυκλοφορήσει, ενώ οι Καθολικοί συγγραφείς είχαν τη δυνατότητα να υπερασπίσουν τα γραφόμενά τους και μπορούσαν στη συνέχεια να ετοιμάσουν μια νέα έκδοση του έργου τους με τις απαιτούμενες διορθώσεις ή περικοπές έτσι ώστε να πάρουν την απαραίτητη έγκριση.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Εξετάζοντας λοιπόν και τα δύο κείμενα , είναι φανερό πως το ουμανιστικό πνεύμα διακατέχει και τους δύο συγγραφείς υποτιμώντας και στηλιτεύοντας με το ειρωνικό τους ύφος τις πρακτικές της Καθολικής Εκκλησίας «ταιριάζει στην αξιοπρέπεια των ιερών Γραφών να υποταχτούν στους κανόνες της γραμματικής» και «Κι άνθρωποι, που κηρύχνουν την αποστολική αγάπη, βάζουν τις φωνές και χαλούν τον κόσμο για ένα ράσο φορεμένο απ' την ανάποδη ή για ένα χρώμα λίγο πιο σκούρο». Από τη μια πλευρά λοιπόν ο Έρασμος , πλέκοντας το Εγκώμιο της Τρέλας και από την άλλη ο Ραμπελαί δημιουργώντας ένα σατυρικό παραμύθι αντιπαρέρχονται την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και τις τότε πρακτικές της.
Τα έργα τους, θα μπορούσαν να θεωρηθούν πρωτοποριακά για την εποχή κατά την οποία γράφτηκαν μιας και βλέπουμε πως σήμερα οι πρακτικές της Καθολικής Εκκλησίας έχουν παραγκωνιστεί από τη μεγαλύτερη μερίδα της κοινωνίας.Είναι πολύ σημαντικό και αξίζει μεγάλης προσοχής το λογοτεχνικό έργο των δύο αυτών «ανθρώπων», που παρά τις καταβολές και τις συνθήκες της συντηρητικής εκείνης εποχής , κατάφεραν να εναντιωθούν και τελικά σήμερα, στη σύγχρονη εποχή να επιβεβαιωθούν. Μαχόμενοι για την ανεξαρτησία της προσωπικότητας, για την ορθή γνώση και την πάταξη των σκοταδιστικών φαινομένων. Ο ουμανισμός και η επιστήμη υπήρξαν αρωγοί στην οριστική κατά μεγάλο ποσοστό απόρριψη των πρακτικών της Εκκλησίας που ήθελαν τον άνθρωπο να ζει με τον φόβο και να αποτελεί έρμαιο του Κλήρου. Σήμερα, οι αντιλήψεις αυτές θεωρούνται, αναχρονιστικές και οπισθοδρομικές, έτσι ώστε ακόμη και η Εκκλησία σήμερα δεν δογματίζει και δεν φανατίζει τους πιστούς με σκοπό την υποτέλειά τους. Επομένως , ο Έρασμος και ο Ραμπελαί, μπορούν να θεωρηθούν κατά την άποψη μου πρωτεργάτες της σημερινής ανεξιθρησκίας και του δικαιώματος επιλογής των πρακτικών που θα ακολουθήσει ο κάθε άνθρωπος στη ζωή του ανεξάρτητα από την θρησκεία και τα πιστεύω του καθενός.
Βιβλιογραφία
« Ιστορία της Ευρωπαϊκής Λογοτεχνίας» , Γ.Βάρσος, Εκδόσεις ΕΑΠ, Τόμος Α'
«Μωρίας εγκώμιον», Έρασμος
«Γαργαντούας», Ραμπελαί
«Ευρωπαϊκά Γράμματα», Εκδόσεις ΣΟΚΟΛΗ , Τόμος Α'
Δευτέρα 24 Νοεμβρίου 2008
Σάββατο 1 Μαρτίου 2008
Κατά τη διάρκεια του 18ου αιώνα νέες αποικιακές δυνάμεις αναδύονται στην Ευρωπαϊκή σκηνή και σταδιακά εξελίσσονται σε αυτοκρατορίες. Αναφέρετε ποιες δυνάμεις πρωταγωνίστησαν στη φάση αυτή της ευρωπαϊκής επέκτασης και περιγράψτε τις μεθόδους κυριαρχίας τους στις κτήσεις και τις αποικίες τους.ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Με την συγγραφή αυτή έχουμε στόχο να αναφέρουμε και να αναλύσουμε τις δυνάμεις που κυριάρχησαν κατά τον 18ο αιώνα στις θάλασσες και με τις υπερπόντιες επεκτάσεις και τους αποικισμούς , εξελίχθηκαν σε παγκόσμιες αυτοκρατορίες.
Όμως προτού εξετάσουμε αυτές τις δυνάμεις αυτές τις δυνάμεις θα έπρεπε να αναφέρουμε συνοπτικά τις προγενέστερες δυνάμεις οι οποίες «άνοιξαν» τους νέους δρόμους και έθεσαν τις βάσεις για την παγκόσμια ανάπτυξη και κυριαρχία της Ευρώπης που διήρκεσε σχεδόν πεντακόσια χρόνια.
Αυτές οι πρωτοπόρες Ευρωπαϊκές δυνάμεις ήταν τα δύο βασίλεια της Ιβηρικής χερσονήσου , η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι οποίες μετά τις κορυφαίες ανακαλύψεις της τελευταίας δεκαετίας του 15ου αιώνα, ( ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο και περίπλους της Αφρικής από τον Βάσκο Ντα Γκάμα) εγκαθίδρυσαν και ισχυροποίησαν τους δύο επόμενους αιώνες τις πρώτες μεγάλες αποικιακές αυτοκρατορίες.
Οι Πορτογάλοι ίδρυσαν μια μεγάλη εμπορική αυτοκρατορία που έφτανε μέχρι τις ακτές της Κίνας , αναπτύσσοντας ένα πυκνό δίκτυο οχυρωμένων εμπορικών σταθμών και προστατεύοντας το εμπόριο ( κυρίως των μπαχαρικών) με τις κανονιοφόρους.
Η Ισπανία δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην Νέα Ήπειρο με διαφορετικό τρόπο επέκτασης από τους Πορτογάλους. Επεδίωξε μόνιμη εγκατάσταση στις χώρες που ανακάλυψε κάνοντας εκστρατείες για την κυριαρχία περισσότερης γης αλλά και υποτάσσοντας βίαια τους ιθαγενείς κατοίκους.
Το γεγονός ότι η Ισπανία είχε προνομιακό πεδίο δράσης κυρίως την Λατινική και Κεντρική Αμερική δεν σημαίνει ότι οι Πορτογάλοι απεμπόλησαν τις ευκαιρίες της Νέας Ηπείρου δραστηριοποιούμενοι κυρίως στη Βραζιλία , η οποία τους κατοχυρώθηκε και νομικά κατόπιν της συνθήκης της Τορνεσίλιας που συνάφθηκε για την αποφυγή ενδο-Ιβηρικών διενέξεων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
Από τις αρχές του 17ου αιώνα και άλλα έθνη της Ευρώπης θέλησαν να επεκτείνουν την κυριαρχία τους υπερπόντια προσδοκώντας κέρδη και πλούτο από τις νέες χώρες. Μια νέα φάση ευρωπαϊκού επεκτατισμού άρχισε από τα τέλη του 16ου αιώνα αμφισβητώντας την πρωτοκαθεδρία Ισπανών και Πορτογάλων και ζητώντας μερίδια του νέου κόσμου. Η κινητήρια δύναμη ήταν η εύρεση και το εμπόριο πολύτιμων αγαθών και δημογραφικά προβλήματα για την απαλλαγή πλεονάζοντος ή ανεπιθύμητου ανθρώπινου δυναμικού προς το νέο κόσμο. Η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας Ισπανών και Πορτογάλων έγινε με ιδιαίτερα βίαιο τρόπο από πειρατές και κουρσάρους που λήστευαν τα εμπορικά πλοία των προαναφερομένων. Ενδεικτικό του κλίματος της εποχής είναι η χορήγηση αδειών από τη βασίλισσα της Αγγλίας προς Άγγλους ναυτικούς για διενέργεια πειρατείας και η απονομή τίτλων και αξιωμάτων προς αυτούς μετά το τέλος των επιχειρήσεων.
Σε αυτό το σημείο θα αναφέρω, αξιολογώντας τις δράσεις τους , τις νέες αποικιακές δυνάμεις που αναδύθηκαν στην ευρωπαϊκή σκηνή.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.1
Την πρώτη επέκταση που θα εξετάσουμε είναι αυτή των Ολλανδών και δευτερεύοντος στην Αμερική. Οι Ολλανδοί επεκτάθηκαν με φορέα υλοποίησης αυτής της επέκτασης την μετοχική εταιρία των Ανατολικών Ινδιών , η οποία ιδρύθηκε το 1602 και εξασφάλισε το μονοπώλιο του εμπορίου των Ινδών. Με ένα μεγάλο στόλο νέων μικρών και ευέλικτων πλοίων και ένα πυκνό δίκτυο οχυρωμένων εμπορικών σταθμών και βάσεων ανεφοδιασμού, η εταιρία επέβαλε την ηγεμονία της στα νησιά της νοτιοανατολικής Ασίας εξαπλώνοντας την εμπορική της δραστηριότητα μέχρι και τα νησιά της Ιαπωνίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ολλανδοί ήταν οι μόνοι Ευρωπαίοι που είχαν άδεια εμπορίου με την Ιαπωνία για δύο αιώνες περίπου.
Η πρώτη πραγματική αποικία των ολλανδών δημιουργήθηκε στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας , στο νοτιότερο άκρο της Αφρικής και σημείο όπου συναντώνται ο Ινδικός με τον Ατλαντικό ωκεανό. Δημιουργήθηκε κυρίως σαν σταθμός ανεφοδιασμού αλλά τα εύφορα εδάφη προσέλκυσαν γρήγορα Ολλανδούς , Γάλλους και Γερμανούς αγρότες. Ο σταθμός έπεσε στα χέρια των Άγγλων στα τέλη του 18ου αιώνα . Την ίδια κατάληξη είχε και ο αποικισμός των Ολλανδών στη βόρεια Αμερική , όπου μετά από πενήντα χρόνων κατοχής της σημερινής Νέας Υόρκης , η περιοχή έπεσε στα χέρια των Άγγλων . Η αποδυνάμωση των ολλανδών έναντι των Γάλλων και κυρίως των Άγγλων με αποκορύφωση τη χρεοκοπία της εταιρίας Ανατολικών Ινδιών στα τέλη του 18ου αιώνα.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.2
Οι Γάλλοι άρχισαν τη συγκρότηση της αποικιακής τους αυτοκρατορίας τον 17ο αιώνα. Στην Αμερική ιδρύουν τη Νέα Γαλλία στην περιοχή του σημερινού Καναδά. Και σιγά σιγά επεκτείνονταν νότια μέχρι την κοιλάδα του Μισισιπή όπου ίδρυσαν τη Λουιζιάνα προς τιμήν του Λουδοβίκου ΙΔ’.
Στην Αμερική οι Γάλλοι εφάρμοσαν φεουδαρχικές δομές συγκρότησης και μερκαντιλιστικής αντίληψης εμπόριο καθώς οι αποικίες συναλλάσσονταν μόνο με τη μητρόπολη. Αλλά το μεγάλο πρόβλημα για τους Γάλλους ήταν η κατοχή τεράστιων εκτάσεων γης από ολιγάριθμους αποίκους με συνέπεια να μην αντέξουν στην πίεση των πολυάριθμων Άγγλων αποίκων που συνεχώς προωθούνταν δυτικά. Στην Ασία , οι Γάλλοι μιμούμενοι Άγγλους και Ολλανδούς επέλεξαν διαφορετικό τρόπο αποικισμού ιδρύοντας τη δική τους εταιρία ιδεών και στήνοντας βάσεις και σταθμούς στην Ινδία και τη Μαδαγασκάρη. Όμως η γαλλική αποικιακή αυτοκρατορία δεν άντεξε για πολύ πέφτοντας θύμα του αποικιακού ανταγωνισμού με την Μεγάλη Βρετανία.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.3
Οι Άγγλοι στα 1600 ίδρυσαν την εταιρία Ανατολικών Ινδιών που βασίζονταν σε κεφάλαια μεγαλεμπόρων του Λονδίνου. Η εταιρία έστησε εμπορικούς σταθμούς στην Ινδία και κατάφερε να επιβάλει την βρετανική κυριαρχία σε όλη τη χώρα ενώ παράλληλα επέκτεινε τις εμπορικές δραστηριότητες σε όλη τη νοτιοανατολική Ασία εκτοπίζοντας Ολλανδούς και Γάλλους.
Στην Βόρεια Αμερική έκαναν κανονικό αποικισμό με πολυπληθείς ομάδες αποίκων . Οι αποικίες της Βόρειας Αμερικής διοικούνταν στο όνομα του Άγγλου βασιλιά από έναν κυβερνήτη και το τοπικό συμβούλιο των αποίκων. Έτσι οι αποικίες διαπνέονταν και από μία τάση αυτονομία και αυτοδιάθεσης. Η κλιμακούμενη ένταση στον αποικιακό ανταγωνισμό κορυφώθηκε με τον Επταετή Πόλεμο ( 1756-1763) μεταξύ Άγγλων και Γάλλων ο οποίος έληξε με συντριπτική νίκη των Άγγλων. Η συνθήκη του Παρισιού έθεσε τέρμα στην αποικιακή αυτοκρατορία των Γάλλων και ήταν η αφετηρία της παγκόσμιας βρετανικής ηγεμονίας που διήρκεσε σχεδόν τρεις αιώνες.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.4
Η εικόνα της ευρωπαϊκής επέκτασης δεν θα ήταν ολοκληρωμένη αν αναφερόμασταν μόνο στις υπερπόντιες επεκτάσεις. Εξίσου σημαντική ήταν κατά τη διάρκεια του 17ου και 18ου αιώνα η κατάληψη από τη Ρωσία τεραστίων εκτάσεων ( Σιβηρία) στη βόρεια Ασία. Οι Ρώσοι σε διάστημα σχεδόν μικρότερο από έναν αιώνα έφτασαν στον Ειρηνικό ωκεανό, καθόρισαν τα σύνορα με τους Κινέζους και έτσι μπόρεσαν με πιο γερές βάσεις να προωθούν τα σχέδιά τους όσον αφορά τα ευρωπαϊκά δρώμενα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συμπερασματικά αναφέρω ότι όλες οι χώρες της Ευρώπης συμμετείχαν στην επέκταση της ηπείρου άλλες σε μεγαλύτερο και άλλες σε μικρότερο βαθμό. Η διαφοροποίηση μεταξύ τους αφορούσε τις μεθόδους επικυριαρχίας και τους στόχους που έθετε η κάθε δύναμη. Οι Ολλανδοί μέσω της εταιρίας Ανατολικών Ινδιών αναζητούσαν μόνο το κέρδος για τους μετόχους και η στρατιωτική τους ισχύς υπήρχε μόνο για την προστασία του εμπορίου.
Οι Γάλλοι στα πλαίσια του μερκαντιλισμού έκαναν την επέκταση στη βόρεια Αμερική μέσω του κράτους μεταφέροντας και προσπαθώντας να εγκαταστήσουν δομές που δεν ταίριαζαν στα νέα δεδομένα (φεουδαρχία). Στην Ασία έκαναν εταιρία αλλά επειδή ήταν ξένη ιδέα ως προς τον ιδεολογικό τους προσανατολισμό δεν τα κατάφεραν και τόσο καλά.
Οι Ρώσοι υλοποίησαν την επέκταση μέσω του κράτους και τα κατάφεραν γιατί δεν είχαν ανταγωνισμό από άλλες αποικιοκρατικές δυνάμεις.
Οι Βρετανοί με την εταιρία τους συνεπικουρούμενοι από το ισχυρό κράτος , κατάφεραν να ισχυροποιήσουν τη θέση τους με πολυπληθή αποικισμό και μεταφορά κεφαλαίων από τη μια άκρη της γης στην άλλη , θέτοντας τις βάσεις ενός πρώιμου καπιταλισμού.
Επομένως από ότι φαίνεται η Ευρώπη προσπάθησε μέσω της αποικιοκρατικής πολιτικής , όχι μόνο να προσπορίσει κέρδη αλλά και να μεταφέρει ιδέες , πολιτισμό , επιφέροντας μεγάλες αλλαγές και πολλές φορές τρομακτικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες , καλύπτοντας τες κάτω από ένα θρησκευτικό μανδύα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γενική Ιστορία της Ευρώπης, Τόμοι 2 , Εκδόσεις ΕΑΠ, Κ. Ράπτης
Οι Ευρωπαίοι – Νεότερη και σύγχρονη εποχή, Τόμος Α’ Β’, Εκδόσεις Σαβάλλας , Ελένη Αρβελέρ
Με την συγγραφή αυτή έχουμε στόχο να αναφέρουμε και να αναλύσουμε τις δυνάμεις που κυριάρχησαν κατά τον 18ο αιώνα στις θάλασσες και με τις υπερπόντιες επεκτάσεις και τους αποικισμούς , εξελίχθηκαν σε παγκόσμιες αυτοκρατορίες.
Όμως προτού εξετάσουμε αυτές τις δυνάμεις αυτές τις δυνάμεις θα έπρεπε να αναφέρουμε συνοπτικά τις προγενέστερες δυνάμεις οι οποίες «άνοιξαν» τους νέους δρόμους και έθεσαν τις βάσεις για την παγκόσμια ανάπτυξη και κυριαρχία της Ευρώπης που διήρκεσε σχεδόν πεντακόσια χρόνια.
Αυτές οι πρωτοπόρες Ευρωπαϊκές δυνάμεις ήταν τα δύο βασίλεια της Ιβηρικής χερσονήσου , η Ισπανία και η Πορτογαλία, οι οποίες μετά τις κορυφαίες ανακαλύψεις της τελευταίας δεκαετίας του 15ου αιώνα, ( ανακάλυψη της Αμερικής από τον Χριστόφορο Κολόμβο και περίπλους της Αφρικής από τον Βάσκο Ντα Γκάμα) εγκαθίδρυσαν και ισχυροποίησαν τους δύο επόμενους αιώνες τις πρώτες μεγάλες αποικιακές αυτοκρατορίες.
Οι Πορτογάλοι ίδρυσαν μια μεγάλη εμπορική αυτοκρατορία που έφτανε μέχρι τις ακτές της Κίνας , αναπτύσσοντας ένα πυκνό δίκτυο οχυρωμένων εμπορικών σταθμών και προστατεύοντας το εμπόριο ( κυρίως των μπαχαρικών) με τις κανονιοφόρους.
Η Ισπανία δραστηριοποιήθηκε κυρίως στην Νέα Ήπειρο με διαφορετικό τρόπο επέκτασης από τους Πορτογάλους. Επεδίωξε μόνιμη εγκατάσταση στις χώρες που ανακάλυψε κάνοντας εκστρατείες για την κυριαρχία περισσότερης γης αλλά και υποτάσσοντας βίαια τους ιθαγενείς κατοίκους.
Το γεγονός ότι η Ισπανία είχε προνομιακό πεδίο δράσης κυρίως την Λατινική και Κεντρική Αμερική δεν σημαίνει ότι οι Πορτογάλοι απεμπόλησαν τις ευκαιρίες της Νέας Ηπείρου δραστηριοποιούμενοι κυρίως στη Βραζιλία , η οποία τους κατοχυρώθηκε και νομικά κατόπιν της συνθήκης της Τορνεσίλιας που συνάφθηκε για την αποφυγή ενδο-Ιβηρικών διενέξεων.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
Από τις αρχές του 17ου αιώνα και άλλα έθνη της Ευρώπης θέλησαν να επεκτείνουν την κυριαρχία τους υπερπόντια προσδοκώντας κέρδη και πλούτο από τις νέες χώρες. Μια νέα φάση ευρωπαϊκού επεκτατισμού άρχισε από τα τέλη του 16ου αιώνα αμφισβητώντας την πρωτοκαθεδρία Ισπανών και Πορτογάλων και ζητώντας μερίδια του νέου κόσμου. Η κινητήρια δύναμη ήταν η εύρεση και το εμπόριο πολύτιμων αγαθών και δημογραφικά προβλήματα για την απαλλαγή πλεονάζοντος ή ανεπιθύμητου ανθρώπινου δυναμικού προς το νέο κόσμο. Η αμφισβήτηση της πρωτοκαθεδρίας Ισπανών και Πορτογάλων έγινε με ιδιαίτερα βίαιο τρόπο από πειρατές και κουρσάρους που λήστευαν τα εμπορικά πλοία των προαναφερομένων. Ενδεικτικό του κλίματος της εποχής είναι η χορήγηση αδειών από τη βασίλισσα της Αγγλίας προς Άγγλους ναυτικούς για διενέργεια πειρατείας και η απονομή τίτλων και αξιωμάτων προς αυτούς μετά το τέλος των επιχειρήσεων.
Σε αυτό το σημείο θα αναφέρω, αξιολογώντας τις δράσεις τους , τις νέες αποικιακές δυνάμεις που αναδύθηκαν στην ευρωπαϊκή σκηνή.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.1
Την πρώτη επέκταση που θα εξετάσουμε είναι αυτή των Ολλανδών και δευτερεύοντος στην Αμερική. Οι Ολλανδοί επεκτάθηκαν με φορέα υλοποίησης αυτής της επέκτασης την μετοχική εταιρία των Ανατολικών Ινδιών , η οποία ιδρύθηκε το 1602 και εξασφάλισε το μονοπώλιο του εμπορίου των Ινδών. Με ένα μεγάλο στόλο νέων μικρών και ευέλικτων πλοίων και ένα πυκνό δίκτυο οχυρωμένων εμπορικών σταθμών και βάσεων ανεφοδιασμού, η εταιρία επέβαλε την ηγεμονία της στα νησιά της νοτιοανατολικής Ασίας εξαπλώνοντας την εμπορική της δραστηριότητα μέχρι και τα νησιά της Ιαπωνίας. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Ολλανδοί ήταν οι μόνοι Ευρωπαίοι που είχαν άδεια εμπορίου με την Ιαπωνία για δύο αιώνες περίπου.
Η πρώτη πραγματική αποικία των ολλανδών δημιουργήθηκε στο Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας , στο νοτιότερο άκρο της Αφρικής και σημείο όπου συναντώνται ο Ινδικός με τον Ατλαντικό ωκεανό. Δημιουργήθηκε κυρίως σαν σταθμός ανεφοδιασμού αλλά τα εύφορα εδάφη προσέλκυσαν γρήγορα Ολλανδούς , Γάλλους και Γερμανούς αγρότες. Ο σταθμός έπεσε στα χέρια των Άγγλων στα τέλη του 18ου αιώνα . Την ίδια κατάληξη είχε και ο αποικισμός των Ολλανδών στη βόρεια Αμερική , όπου μετά από πενήντα χρόνων κατοχής της σημερινής Νέας Υόρκης , η περιοχή έπεσε στα χέρια των Άγγλων . Η αποδυνάμωση των ολλανδών έναντι των Γάλλων και κυρίως των Άγγλων με αποκορύφωση τη χρεοκοπία της εταιρίας Ανατολικών Ινδιών στα τέλη του 18ου αιώνα.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.2
Οι Γάλλοι άρχισαν τη συγκρότηση της αποικιακής τους αυτοκρατορίας τον 17ο αιώνα. Στην Αμερική ιδρύουν τη Νέα Γαλλία στην περιοχή του σημερινού Καναδά. Και σιγά σιγά επεκτείνονταν νότια μέχρι την κοιλάδα του Μισισιπή όπου ίδρυσαν τη Λουιζιάνα προς τιμήν του Λουδοβίκου ΙΔ’.
Στην Αμερική οι Γάλλοι εφάρμοσαν φεουδαρχικές δομές συγκρότησης και μερκαντιλιστικής αντίληψης εμπόριο καθώς οι αποικίες συναλλάσσονταν μόνο με τη μητρόπολη. Αλλά το μεγάλο πρόβλημα για τους Γάλλους ήταν η κατοχή τεράστιων εκτάσεων γης από ολιγάριθμους αποίκους με συνέπεια να μην αντέξουν στην πίεση των πολυάριθμων Άγγλων αποίκων που συνεχώς προωθούνταν δυτικά. Στην Ασία , οι Γάλλοι μιμούμενοι Άγγλους και Ολλανδούς επέλεξαν διαφορετικό τρόπο αποικισμού ιδρύοντας τη δική τους εταιρία ιδεών και στήνοντας βάσεις και σταθμούς στην Ινδία και τη Μαδαγασκάρη. Όμως η γαλλική αποικιακή αυτοκρατορία δεν άντεξε για πολύ πέφτοντας θύμα του αποικιακού ανταγωνισμού με την Μεγάλη Βρετανία.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.3
Οι Άγγλοι στα 1600 ίδρυσαν την εταιρία Ανατολικών Ινδιών που βασίζονταν σε κεφάλαια μεγαλεμπόρων του Λονδίνου. Η εταιρία έστησε εμπορικούς σταθμούς στην Ινδία και κατάφερε να επιβάλει την βρετανική κυριαρχία σε όλη τη χώρα ενώ παράλληλα επέκτεινε τις εμπορικές δραστηριότητες σε όλη τη νοτιοανατολική Ασία εκτοπίζοντας Ολλανδούς και Γάλλους.
Στην Βόρεια Αμερική έκαναν κανονικό αποικισμό με πολυπληθείς ομάδες αποίκων . Οι αποικίες της Βόρειας Αμερικής διοικούνταν στο όνομα του Άγγλου βασιλιά από έναν κυβερνήτη και το τοπικό συμβούλιο των αποίκων. Έτσι οι αποικίες διαπνέονταν και από μία τάση αυτονομία και αυτοδιάθεσης. Η κλιμακούμενη ένταση στον αποικιακό ανταγωνισμό κορυφώθηκε με τον Επταετή Πόλεμο ( 1756-1763) μεταξύ Άγγλων και Γάλλων ο οποίος έληξε με συντριπτική νίκη των Άγγλων. Η συνθήκη του Παρισιού έθεσε τέρμα στην αποικιακή αυτοκρατορία των Γάλλων και ήταν η αφετηρία της παγκόσμιας βρετανικής ηγεμονίας που διήρκεσε σχεδόν τρεις αιώνες.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2.4
Η εικόνα της ευρωπαϊκής επέκτασης δεν θα ήταν ολοκληρωμένη αν αναφερόμασταν μόνο στις υπερπόντιες επεκτάσεις. Εξίσου σημαντική ήταν κατά τη διάρκεια του 17ου και 18ου αιώνα η κατάληψη από τη Ρωσία τεραστίων εκτάσεων ( Σιβηρία) στη βόρεια Ασία. Οι Ρώσοι σε διάστημα σχεδόν μικρότερο από έναν αιώνα έφτασαν στον Ειρηνικό ωκεανό, καθόρισαν τα σύνορα με τους Κινέζους και έτσι μπόρεσαν με πιο γερές βάσεις να προωθούν τα σχέδιά τους όσον αφορά τα ευρωπαϊκά δρώμενα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συμπερασματικά αναφέρω ότι όλες οι χώρες της Ευρώπης συμμετείχαν στην επέκταση της ηπείρου άλλες σε μεγαλύτερο και άλλες σε μικρότερο βαθμό. Η διαφοροποίηση μεταξύ τους αφορούσε τις μεθόδους επικυριαρχίας και τους στόχους που έθετε η κάθε δύναμη. Οι Ολλανδοί μέσω της εταιρίας Ανατολικών Ινδιών αναζητούσαν μόνο το κέρδος για τους μετόχους και η στρατιωτική τους ισχύς υπήρχε μόνο για την προστασία του εμπορίου.
Οι Γάλλοι στα πλαίσια του μερκαντιλισμού έκαναν την επέκταση στη βόρεια Αμερική μέσω του κράτους μεταφέροντας και προσπαθώντας να εγκαταστήσουν δομές που δεν ταίριαζαν στα νέα δεδομένα (φεουδαρχία). Στην Ασία έκαναν εταιρία αλλά επειδή ήταν ξένη ιδέα ως προς τον ιδεολογικό τους προσανατολισμό δεν τα κατάφεραν και τόσο καλά.
Οι Ρώσοι υλοποίησαν την επέκταση μέσω του κράτους και τα κατάφεραν γιατί δεν είχαν ανταγωνισμό από άλλες αποικιοκρατικές δυνάμεις.
Οι Βρετανοί με την εταιρία τους συνεπικουρούμενοι από το ισχυρό κράτος , κατάφεραν να ισχυροποιήσουν τη θέση τους με πολυπληθή αποικισμό και μεταφορά κεφαλαίων από τη μια άκρη της γης στην άλλη , θέτοντας τις βάσεις ενός πρώιμου καπιταλισμού.
Επομένως από ότι φαίνεται η Ευρώπη προσπάθησε μέσω της αποικιοκρατικής πολιτικής , όχι μόνο να προσπορίσει κέρδη αλλά και να μεταφέρει ιδέες , πολιτισμό , επιφέροντας μεγάλες αλλαγές και πολλές φορές τρομακτικές επιπτώσεις στις τοπικές κοινωνίες , καλύπτοντας τες κάτω από ένα θρησκευτικό μανδύα.
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γενική Ιστορία της Ευρώπης, Τόμοι 2 , Εκδόσεις ΕΑΠ, Κ. Ράπτης
Οι Ευρωπαίοι – Νεότερη και σύγχρονη εποχή, Τόμος Α’ Β’, Εκδόσεις Σαβάλλας , Ελένη Αρβελέρ
Παρασκευή 25 Ιανουαρίου 2008
ΘΕΜΑ : Πότε εδραιώνεται το πολιτικό πλαίσιο της Ευρώπης. Αναζητήστε τις ρίζες και την εξελικτική πορεία της διακυβέρνησης σε διάφορες
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Με αυτήν την καταγραφή έχουμε ως στόχο να εξετάσουμε πότε και με ποιόν τρόπο μπήκαν τα θεμέλια της σημερινής Ευρώπης, όχι όσο αφορά την εδαφική κατανομή, αλλά όσο αφορά το πολιτικό πλαίσιο το οποίο με τις όποιες μεταλλάξεις του υφίσταται ακόμη και σήμερα.
Ακόμη θα καταγράψουμε την πορεία της διακυβέρνησης σε μερικές περιοχές της , αναφέροντας τα γεγονότα και εξετάζοντας τις ρίζες της πορείας αυτής.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
Κατ’ αρχάς για να απαντήσω στο πρώτο σκέλος του ερωτήματος, νομίζω ότι η εδραίωση της απόλυτης μοναρχίας έβαλε τα θεμέλια και την απαρχή συγκρότησης των σύγχρονων κρατών με τις συγκεντρωτικές δομές, τον μάχιμο στρατό, τους γραφειοκράτες υπαλλήλους και τους διάφορους τιτλούχους. Η άνοδος της απολυταρχίας ήταν συνυφασμένη με την συγκρότηση του κράτους, την οντότητα και επιβίωση του οποίου δεν ήταν σε θέση να εξασφαλίσουν μόνο οι ευγενείς και οι δυνάμεις της φεουδαρχίας που αντιμάχονταν ο ένας τον άλλον.
Αλλά πριν προχωρήσω παρακάτω, νομίζω ότι πρέπει να περιγράψω τον όρο απόλυτη μοναρχία. Τα βασικά χαρακτηριστικά είναι η παντοδυναμία του βασιλιά και η «ελέω Θεού» ηγεμονία του , η οποία του δίνει δικαίωμα απολυταρχικής διοίκησης καθώς και η μετάθεση στο πρόσωπό του δικαιώματος άσκησης εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής εξουσίας αλλά και η συρρίκνωση της δύναμης των αριστοκρατών και γαιοκτημόνων.
Η απόλυτη μοναρχία ήταν αποκύημα αρκετών πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών διεργασιών που συνέβησαν από το 13ο μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα , οπότε και εδραιώνεται. Ο 14ος αιώνας ήταν εποχή που η πείνα , οι πόλεμοι και κυρίως η επιδημία της πανώλης αποδεκάτισαν τους πληθυσμούς και προκάλεσαν μεγάλες κοινωνικές αναστατώσεις. Ο θάνατος και η ανασφάλεια οδήγησαν σε ακραίες εκδηλώσεις βίας και διωγμούς. Μεγάλες αγροτικές εξεγέρσεις σε Αγγλία και Γαλλία και ακραίες πολιτικές διαμάχες στις πόλεις μεταξύ διαφόρων τάξεων για την άσκηση της εξουσίας. Από την κρίση αυτή δεν εξαιρέθηκε ούτε η εκκλησία, η οποία μη μπορώντας να δώσει απαντήσεις στα ζωτικά προβλήματα του κόσμου αποδυναμώθηκε έναντι του λαού και των ισχυρών ηγεμόνων της εποχής. Η αποδυνάμωση της εκκλησίας και η απουσία σαφούς θρησκευτικού και πολιτικού στίγματος από μέρους της, σε συνδυασμό με την διαφθορά του κλήρου οδήγησε στη Μεταρρύθμιση , η οποία υπήρξε θεμελιώδης παράγων ισχυροποίησης της απολυταρχίας.
Η Μεταρρύθμιση συντάραξε όχι μόνο το θρησκευτικό καθεστώς αλλά και την ισορροπία της Ευρώπης δίνοντας το έναυσμα για κοινωνικές εξεγέρσεις και κρίσεις. Τόσο στις χώρες που επιβλήθηκε ( Αγγλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες) όσο και στις χώρες που δεν μπόρεσε να ισχυροποιηθεί έδωσε την αφορμή για την επιβολή της κοσμικής εξουσίας των βασιλέων έναντι της εκκλησιαστικής εξουσίας. Βέβαια, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η Μεταρρύθμιση ήταν αιτία ιδιαίτερα σκληρών και βίαιων θρησκευτικών πολέμων ( Τριακονταετής πόλεμος, εμφύλιος Γαλλίας) οι οποίοι δημιούργησαν περαιτέρω την ανάγκη του κόσμου για ισχυρές κεντρικές διοικήσεις που θα εγγυούνταν την ασφάλεια και την ειρήνη των λαών.
Βασικοί οικονομικοί παράγοντες στήριξης της απολυταρχίας ήταν και τα πλούτη που εισέρευσαν με τις υπερπόντιες ανακαλύψεις , το εμπόριο και η φορολογία με τα οποία στηρίχθηκε ισχυρός γραφειοκρατικός μηχανισμός και ετοιμοπόλεμος μόνιμος στρατός για την επιβολή της τάξης στο εσωτερικό και επεκτατικούς πολέμους στο εξωτερικό.
Βεβαίως πέρα από πολιτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που οδήγησαν στη απολυταρχία, υπήρξε και η ανάγκη ιδεολογικής και θεωρητικής στήριξης αυτής της δρομολόγησης. Οι κύριοι εκφραστές του ιδεολογικό-πολιτικού πλαισίου της απολυταρχίας υπήρξαν
Α) Ο Γάλλος Ζαν Μποντέν ο οποίος διακήρυξε ότι η βασιλική εξουσία έπρεπε να είναι απεριόριστη, δεσμευμένη μόνο από τον θείο και φυσικό νόμο και ότι ο λαός πρέπει να υπακούει χωρίς δικαίωμα εξέγερσης.
Β) Ο Άγγλος Τόμας Χόμπς , ο οποίος υποστήριζε σε αντίθεση με τον Μποντέν ότι η εξουσία δεν γνωρίζει περιορισμό από τον φυσικό ή θείο νόμο και ότι ο λαός οφείλει να υπακούει άνευ όρων.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να επισημάνουμε την αναντιστοιχία μεταξύ θεωρίας και πράξης. Τα κράτη δεν ήταν ακόμη τόσο ισχυρά ώστε να παρεμβαίνουν ολοκληρωτικά στην κοινωνική και οικονομική ζωή των λαών. Τα όργανα αντιπροσώπευσης των τάξεων λειτουργούσαν σαν αντίβαρο στη βασιλική εξουσία και ο βασιλιάς λάβαινε σοβαρά υπ’ όψιν του τα συμφέροντα των τάξεων , ειδικά των ευγενών , του κλήρου και των εμπόρων. Όταν ο βασιλιάς πίεζε πολύ ειδικά μέσω της φορολογίας και της στρατολογίας είχαμε εξεγέρσεις, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις εξανάγκαζαν το βασιλιά σε υποχωρήσεις.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Σε αυτήν την ενότητα θα παραθέσουμε την εξελικτική πορεία του συστήματος διακυβέρνησης στη Γαλλία και στη Αγγλία της εποχής εκείνης και θα καταγράψουμε τα χαρακτηριστικά τους.
2.1
Η Γαλλία ήδη από τον ύστερο Μεσαίωνα είχε ήδη συγκροτηθεί σε απολυταρχικό καθεστώς με όλα τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα. Είχε δημιουργηθεί ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός, εισπράττονταν φόροι , υπήρχε στρατός που κάλυψε τις ανάγκες του Εκατονταετούς πολέμου και περιορίστηκε η δύναμη των επαρχιωτών αριστοκρατών.
Η απολυταρχία της Γαλλίας ήταν στο πνεύμα των θεωριών του Μποντέν και ο βασιλιάς σεβόταν και προστάτευε την εδαφική ακεραιότητα της χώρας του, τους κανόνες διαδοχής , την θρησκεία, τη ζωή και τα αγαθά των υπηκόων του.
Η απολυταρχίας της Γαλλίας προσπάθησε να επιβληθεί με πολλούς τρόπους, αν και όχι πάντα με θετικά για αυτήν αποτελέσματα, πάνω σε όλους τους τομείς που αφορούσαν τους Γάλλους υπηκόους και το κράτος.
Α) Στο θρησκευτικό τομέα μετά από συμφωνία με τον Πάπα απέκτησε δικαίωμα διορισμού επισκόπων , έχοντας ως άμεσο αποτέλεσμα τον διοικητικό έλεγχο της εκκλησίας και της περιουσίας της, ενδυναμώνοντας έτσι τη θέση του βασιλιά έναντι αυτής. Ξεκίνησε διώξεις Προτεσταντών (Ουγενότων) με εκτελέσεις και δημεύσεις περιουσιών αντιφρονούντων. Αυτό οδήγησε σε ένα σκληρό και αιματηρό εμφύλιο πόλεμο που κράτησε τριάντα χρόνια και έληξε με το Διάταγμα της Νάντης που αναγνώριζε τα δικαιώματα των Προτεσταντών στην πίστη τους. Αργότερα βέβαια. Αργότερα βέβαια, ο Λουδοβίκος ΙΔ’ κατάργησε το Διάταγμα της Νάντης και ακολουθώντας σκληρή πολιτική διώξεων , δημεύσεων περιουσιών και αποκλεισμών εξώθησε χιλιάδες Ουγενότους στην εξορία στερώντας έτσι τη Γαλλία από πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό. Έτσι κατάφερε να εγκαταστήσει μια πλασματική θρησκευτική απολυταρχία.
Β) Στον οικονομικό τομέα η απολυταρχία με άξονα την εμποροκρατία (Μερκαντιλισμός) πήρε μια σειρά από μέτρα ( μονοπώλια, φοροαπαλλαγές, έλεγχος εργατών) που καθόριζαν κεντρικά την οικονομική ζωή και στόχευαν στην αύξηση των πόρων του βασιλιά μέσα από έλεγχο των εξαγωγών και εισαγωγών. Όμως η σκληρή πολιτική στον οικονομικό τομέα και η δυσαρέσκεια των επαρχιωτών αριστοκρατών οδήγησε τον πληθυσμό στην εξέγερση της Σφενδόνης , η οποία κατεστάλη βιαίως ύστερα από πέντε χρόνια συγκρούσεων.
Γ) Στον πολιτικό τομέα η γαλλική απολυταρχία ευτύχησε να έχει δύο πολύ ικανούς και ισχυρούς πρωθυπουργούς ( Ρισελιέ, Μαζαρέν) οι οποίοι παρέδωσαν στον Λουδοβίκο ΙΔ’ μια χώρα με ισχυρή γραφειοκρατία , ανθηρά οικονομικά , ισχυρό μόνιμο στρατό, υποταγμένους αριστοκράτες και υπάκουη εκκλησία. Έτσι ο Λουδοβίκος ΙΔ’ έγινε σημείο αναφοράς των ιστορικών προσωποποιώντας τον όρο απόλυτη μοναρχία. Διοικούσε «ελέω Θεού» με τη βοήθεια του βασιλικού συμβουλίου συγκεντρώνοντας και τις τρεις εξουσίες(νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) στο πρόσωπό του. Συγκέντρωσε γύρω του τους αριστοκράτες κάνοντάς τους αυλικούς με σκοπό να τους ελέγχει και να προσδίδει κύρος στη βασιλεία του.
Όμως η διακυβέρνηση του Λουδοβίκου ΙΔ’ δεν βρήκε άξιους συνεχιστές με συνέπεια η μοναρχία να χάσει την αίγλη της και η Γαλλία μέσα από τη λαϊκή δυσαρέσκεια να οδηγηθεί στη Γαλλική Επανάσταση.
2.2
Σε αυτό το τμήμα της εργασίας μου θέλω να εξετάσουμε τον τρόπο διακυβέρνησης στην Αγγλία , η οποία σε αντίθεση με την ηπειρωτική Ευρώπη θεωρείται ιστορική ιδιαιτερότητα λόγω της ήττας της απόλυτης μοναρχίας σχεδόν έναν αιώνα πριν από τη Γαλλική Επανάσταση.
Επίσης ιδιαιτερότητα αποτελεί η ύπαρξη της Μάγκνα Κάρτα και κοινοβουλίου στο οποίο εκπροσωπούνταν κατά κύριο λόγο οι γαιοκτήμονες και οι έμποροι. Μια άλλη ιδιαιτερότητα αποτελεί η ηπιότητα των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων σε αντίθεση με την βιαιότητα αυτών στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ο Ερρίκος Η’ και η Ελισάβετ Α’ ενίσχυσαν τη μοναρχία στην Αγγλία χωρίς να θίξουν την κοινή γνώμη και το κοινοβούλιο.
Όμως με την εγκαθίδρυση στην εξουσία της δυναστείας των Στιούαρτ μια σειρά αδέξιων χειρισμών και επιλογών από μέρους τους οδήγησαν την Αγγλία στην πρώτη κοινοβουλευτική μοναρχία στην Ευρώπη η οποία υφίσταται ως τις ημέρες μας. Οι Στιούαρτ προσπάθησαν να επιβάλουν απόλυτη εξουσία ερχόμενοι σε σύγκρουση με τις ισχυρές κοινωνικές τάξεις των αστών εμπόρων και των γαιοκτημόνων. Με την επιβολή βαριάς φορολογίας και τον περιορισμό της ελευθερίας των επιχειρηματιών και εμπόρων, προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις με αποκορύφωμα την καθαίρεση και εκτέλεση του Καρόλου Α’ από τους κοινοβουλευτικούς με ηγέτη τον Όλιβερ Κρόμγουελ. Η παλινόρθωση της μοναρχίας επιτεύχθηκε μετά από συμφωνία για σεβασμό του κοινοβουλίου και των αρχών της Μάγκνα Κάρτα. Μετά την αθέτηση των υποσχέσεων εκ μέρους της μοναρχίας η χώρα οδηγήθηκε στην αναίμακτη Ένδοξη Επανάσταση , που μέσα από τον Χάρτη Δικαιωμάτων οριοθέτησε και διασαφήνισε τα όρια της μοναρχίας. Κατοχυρώθηκαν έτσι οι ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών, αυξήθηκαν οι δικαιοδοσίες του κοινοβουλίου, περιορίστηκαν οι εξουσίες του βασιλιά και εδραιώθηκε η κοινοβουλευτική μοναρχία.
Το νέο πολιτικό καθεστώς προκάλεσε τον θαυμασμό των διαφωτιστών και φιλοσόφων της εποχής και λειτούργησε σαν πρότυπο για την Γαλλική Επανάσταση σχεδόν εκατό χρόνια μετά.
Τέλος, θέλω να επισημάνω ότι σε αντίθεση με τη Γαλλία όπου οι εξεγέρσεις είχαν και τη συμμετοχή λαϊκών στρωμάτων, στην Αγγλία οι αντιπαραθέσεις αφορούσαν το βασιλιά και τους ευγενείς που δεν ήθελαν να χάσουν τα προνόμιά τους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συμπερασματικά, πρέπει να αναφέρουμε ότι η εδραίωση του πολιτικού πλαισίου της Ευρώπης ξεκίνησε με την επικράτηση των απολυταρχικών καθεστώτων στις αρχές του 17ου αιώνα και επηρεάζει ακόμη τη δομή των εθνικών κρατών. Τότε τέθηκαν σε ισχύ και εφαρμόστηκαν πολλοί θεσμοί , οι οποίοι λειτουργούν μέχρι σήμερα αποδεικνύοντας την χρησιμότητά τους ( γραφειοκρατική οργάνωση κράτους, τακτική φορολόγηση και μόνιμος στρατός για την επιβολή των αποφάσεων).
Στα αρνητικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι η απολυταρχία λειτουργούσε πάντα υπέρ των ευγενών και γαιοκτημόνων και αυτό επέφερε πολλές κοινωνικές εντάσεις. Αυτές οι εντάσεις και με την πάροδο του χρόνου κατέστησαν το σύστημα αναξιόπιστο στα μάτια των πολιτών, μη μπορώντας να καλύψει τις ανάγκες τους και έτσι επήλθε η κατάργησή της.
Μιχάλης Σαράφης
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κ. Ράπτης (1999), Γενική Ιστορία της Ευρώπης, Τόμος Α’, Πάτρα, ΕΑΠ
Ελένη Αρβελέρ, Maurice Aymard , Οι Ευρωπαίοι, Τόμος Α’,Αθήνα, Σαββάλας
Με αυτήν την καταγραφή έχουμε ως στόχο να εξετάσουμε πότε και με ποιόν τρόπο μπήκαν τα θεμέλια της σημερινής Ευρώπης, όχι όσο αφορά την εδαφική κατανομή, αλλά όσο αφορά το πολιτικό πλαίσιο το οποίο με τις όποιες μεταλλάξεις του υφίσταται ακόμη και σήμερα.
Ακόμη θα καταγράψουμε την πορεία της διακυβέρνησης σε μερικές περιοχές της , αναφέροντας τα γεγονότα και εξετάζοντας τις ρίζες της πορείας αυτής.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
Κατ’ αρχάς για να απαντήσω στο πρώτο σκέλος του ερωτήματος, νομίζω ότι η εδραίωση της απόλυτης μοναρχίας έβαλε τα θεμέλια και την απαρχή συγκρότησης των σύγχρονων κρατών με τις συγκεντρωτικές δομές, τον μάχιμο στρατό, τους γραφειοκράτες υπαλλήλους και τους διάφορους τιτλούχους. Η άνοδος της απολυταρχίας ήταν συνυφασμένη με την συγκρότηση του κράτους, την οντότητα και επιβίωση του οποίου δεν ήταν σε θέση να εξασφαλίσουν μόνο οι ευγενείς και οι δυνάμεις της φεουδαρχίας που αντιμάχονταν ο ένας τον άλλον.
Αλλά πριν προχωρήσω παρακάτω, νομίζω ότι πρέπει να περιγράψω τον όρο απόλυτη μοναρχία. Τα βασικά χαρακτηριστικά είναι η παντοδυναμία του βασιλιά και η «ελέω Θεού» ηγεμονία του , η οποία του δίνει δικαίωμα απολυταρχικής διοίκησης καθώς και η μετάθεση στο πρόσωπό του δικαιώματος άσκησης εκτελεστικής, νομοθετικής, δικαστικής εξουσίας αλλά και η συρρίκνωση της δύναμης των αριστοκρατών και γαιοκτημόνων.
Η απόλυτη μοναρχία ήταν αποκύημα αρκετών πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών διεργασιών που συνέβησαν από το 13ο μέχρι τα τέλη του 16ου αιώνα , οπότε και εδραιώνεται. Ο 14ος αιώνας ήταν εποχή που η πείνα , οι πόλεμοι και κυρίως η επιδημία της πανώλης αποδεκάτισαν τους πληθυσμούς και προκάλεσαν μεγάλες κοινωνικές αναστατώσεις. Ο θάνατος και η ανασφάλεια οδήγησαν σε ακραίες εκδηλώσεις βίας και διωγμούς. Μεγάλες αγροτικές εξεγέρσεις σε Αγγλία και Γαλλία και ακραίες πολιτικές διαμάχες στις πόλεις μεταξύ διαφόρων τάξεων για την άσκηση της εξουσίας. Από την κρίση αυτή δεν εξαιρέθηκε ούτε η εκκλησία, η οποία μη μπορώντας να δώσει απαντήσεις στα ζωτικά προβλήματα του κόσμου αποδυναμώθηκε έναντι του λαού και των ισχυρών ηγεμόνων της εποχής. Η αποδυνάμωση της εκκλησίας και η απουσία σαφούς θρησκευτικού και πολιτικού στίγματος από μέρους της, σε συνδυασμό με την διαφθορά του κλήρου οδήγησε στη Μεταρρύθμιση , η οποία υπήρξε θεμελιώδης παράγων ισχυροποίησης της απολυταρχίας.
Η Μεταρρύθμιση συντάραξε όχι μόνο το θρησκευτικό καθεστώς αλλά και την ισορροπία της Ευρώπης δίνοντας το έναυσμα για κοινωνικές εξεγέρσεις και κρίσεις. Τόσο στις χώρες που επιβλήθηκε ( Αγγλία, Γερμανία, Κάτω Χώρες) όσο και στις χώρες που δεν μπόρεσε να ισχυροποιηθεί έδωσε την αφορμή για την επιβολή της κοσμικής εξουσίας των βασιλέων έναντι της εκκλησιαστικής εξουσίας. Βέβαια, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι η Μεταρρύθμιση ήταν αιτία ιδιαίτερα σκληρών και βίαιων θρησκευτικών πολέμων ( Τριακονταετής πόλεμος, εμφύλιος Γαλλίας) οι οποίοι δημιούργησαν περαιτέρω την ανάγκη του κόσμου για ισχυρές κεντρικές διοικήσεις που θα εγγυούνταν την ασφάλεια και την ειρήνη των λαών.
Βασικοί οικονομικοί παράγοντες στήριξης της απολυταρχίας ήταν και τα πλούτη που εισέρευσαν με τις υπερπόντιες ανακαλύψεις , το εμπόριο και η φορολογία με τα οποία στηρίχθηκε ισχυρός γραφειοκρατικός μηχανισμός και ετοιμοπόλεμος μόνιμος στρατός για την επιβολή της τάξης στο εσωτερικό και επεκτατικούς πολέμους στο εξωτερικό.
Βεβαίως πέρα από πολιτικούς, κοινωνικούς και οικονομικούς παράγοντες που οδήγησαν στη απολυταρχία, υπήρξε και η ανάγκη ιδεολογικής και θεωρητικής στήριξης αυτής της δρομολόγησης. Οι κύριοι εκφραστές του ιδεολογικό-πολιτικού πλαισίου της απολυταρχίας υπήρξαν
Α) Ο Γάλλος Ζαν Μποντέν ο οποίος διακήρυξε ότι η βασιλική εξουσία έπρεπε να είναι απεριόριστη, δεσμευμένη μόνο από τον θείο και φυσικό νόμο και ότι ο λαός πρέπει να υπακούει χωρίς δικαίωμα εξέγερσης.
Β) Ο Άγγλος Τόμας Χόμπς , ο οποίος υποστήριζε σε αντίθεση με τον Μποντέν ότι η εξουσία δεν γνωρίζει περιορισμό από τον φυσικό ή θείο νόμο και ότι ο λαός οφείλει να υπακούει άνευ όρων.
Σε αυτό το σημείο πρέπει να επισημάνουμε την αναντιστοιχία μεταξύ θεωρίας και πράξης. Τα κράτη δεν ήταν ακόμη τόσο ισχυρά ώστε να παρεμβαίνουν ολοκληρωτικά στην κοινωνική και οικονομική ζωή των λαών. Τα όργανα αντιπροσώπευσης των τάξεων λειτουργούσαν σαν αντίβαρο στη βασιλική εξουσία και ο βασιλιάς λάβαινε σοβαρά υπ’ όψιν του τα συμφέροντα των τάξεων , ειδικά των ευγενών , του κλήρου και των εμπόρων. Όταν ο βασιλιάς πίεζε πολύ ειδικά μέσω της φορολογίας και της στρατολογίας είχαμε εξεγέρσεις, οι οποίες σε πολλές περιπτώσεις εξανάγκαζαν το βασιλιά σε υποχωρήσεις.
ΕΝΟΤΗΤΑ 2
Σε αυτήν την ενότητα θα παραθέσουμε την εξελικτική πορεία του συστήματος διακυβέρνησης στη Γαλλία και στη Αγγλία της εποχής εκείνης και θα καταγράψουμε τα χαρακτηριστικά τους.
2.1
Η Γαλλία ήδη από τον ύστερο Μεσαίωνα είχε ήδη συγκροτηθεί σε απολυταρχικό καθεστώς με όλα τα χαρακτηριστικά του γνωρίσματα. Είχε δημιουργηθεί ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός, εισπράττονταν φόροι , υπήρχε στρατός που κάλυψε τις ανάγκες του Εκατονταετούς πολέμου και περιορίστηκε η δύναμη των επαρχιωτών αριστοκρατών.
Η απολυταρχία της Γαλλίας ήταν στο πνεύμα των θεωριών του Μποντέν και ο βασιλιάς σεβόταν και προστάτευε την εδαφική ακεραιότητα της χώρας του, τους κανόνες διαδοχής , την θρησκεία, τη ζωή και τα αγαθά των υπηκόων του.
Η απολυταρχίας της Γαλλίας προσπάθησε να επιβληθεί με πολλούς τρόπους, αν και όχι πάντα με θετικά για αυτήν αποτελέσματα, πάνω σε όλους τους τομείς που αφορούσαν τους Γάλλους υπηκόους και το κράτος.
Α) Στο θρησκευτικό τομέα μετά από συμφωνία με τον Πάπα απέκτησε δικαίωμα διορισμού επισκόπων , έχοντας ως άμεσο αποτέλεσμα τον διοικητικό έλεγχο της εκκλησίας και της περιουσίας της, ενδυναμώνοντας έτσι τη θέση του βασιλιά έναντι αυτής. Ξεκίνησε διώξεις Προτεσταντών (Ουγενότων) με εκτελέσεις και δημεύσεις περιουσιών αντιφρονούντων. Αυτό οδήγησε σε ένα σκληρό και αιματηρό εμφύλιο πόλεμο που κράτησε τριάντα χρόνια και έληξε με το Διάταγμα της Νάντης που αναγνώριζε τα δικαιώματα των Προτεσταντών στην πίστη τους. Αργότερα βέβαια. Αργότερα βέβαια, ο Λουδοβίκος ΙΔ’ κατάργησε το Διάταγμα της Νάντης και ακολουθώντας σκληρή πολιτική διώξεων , δημεύσεων περιουσιών και αποκλεισμών εξώθησε χιλιάδες Ουγενότους στην εξορία στερώντας έτσι τη Γαλλία από πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό. Έτσι κατάφερε να εγκαταστήσει μια πλασματική θρησκευτική απολυταρχία.
Β) Στον οικονομικό τομέα η απολυταρχία με άξονα την εμποροκρατία (Μερκαντιλισμός) πήρε μια σειρά από μέτρα ( μονοπώλια, φοροαπαλλαγές, έλεγχος εργατών) που καθόριζαν κεντρικά την οικονομική ζωή και στόχευαν στην αύξηση των πόρων του βασιλιά μέσα από έλεγχο των εξαγωγών και εισαγωγών. Όμως η σκληρή πολιτική στον οικονομικό τομέα και η δυσαρέσκεια των επαρχιωτών αριστοκρατών οδήγησε τον πληθυσμό στην εξέγερση της Σφενδόνης , η οποία κατεστάλη βιαίως ύστερα από πέντε χρόνια συγκρούσεων.
Γ) Στον πολιτικό τομέα η γαλλική απολυταρχία ευτύχησε να έχει δύο πολύ ικανούς και ισχυρούς πρωθυπουργούς ( Ρισελιέ, Μαζαρέν) οι οποίοι παρέδωσαν στον Λουδοβίκο ΙΔ’ μια χώρα με ισχυρή γραφειοκρατία , ανθηρά οικονομικά , ισχυρό μόνιμο στρατό, υποταγμένους αριστοκράτες και υπάκουη εκκλησία. Έτσι ο Λουδοβίκος ΙΔ’ έγινε σημείο αναφοράς των ιστορικών προσωποποιώντας τον όρο απόλυτη μοναρχία. Διοικούσε «ελέω Θεού» με τη βοήθεια του βασιλικού συμβουλίου συγκεντρώνοντας και τις τρεις εξουσίες(νομοθετική, εκτελεστική, δικαστική) στο πρόσωπό του. Συγκέντρωσε γύρω του τους αριστοκράτες κάνοντάς τους αυλικούς με σκοπό να τους ελέγχει και να προσδίδει κύρος στη βασιλεία του.
Όμως η διακυβέρνηση του Λουδοβίκου ΙΔ’ δεν βρήκε άξιους συνεχιστές με συνέπεια η μοναρχία να χάσει την αίγλη της και η Γαλλία μέσα από τη λαϊκή δυσαρέσκεια να οδηγηθεί στη Γαλλική Επανάσταση.
2.2
Σε αυτό το τμήμα της εργασίας μου θέλω να εξετάσουμε τον τρόπο διακυβέρνησης στην Αγγλία , η οποία σε αντίθεση με την ηπειρωτική Ευρώπη θεωρείται ιστορική ιδιαιτερότητα λόγω της ήττας της απόλυτης μοναρχίας σχεδόν έναν αιώνα πριν από τη Γαλλική Επανάσταση.
Επίσης ιδιαιτερότητα αποτελεί η ύπαρξη της Μάγκνα Κάρτα και κοινοβουλίου στο οποίο εκπροσωπούνταν κατά κύριο λόγο οι γαιοκτήμονες και οι έμποροι. Μια άλλη ιδιαιτερότητα αποτελεί η ηπιότητα των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων σε αντίθεση με την βιαιότητα αυτών στην ηπειρωτική Ευρώπη. Ο Ερρίκος Η’ και η Ελισάβετ Α’ ενίσχυσαν τη μοναρχία στην Αγγλία χωρίς να θίξουν την κοινή γνώμη και το κοινοβούλιο.
Όμως με την εγκαθίδρυση στην εξουσία της δυναστείας των Στιούαρτ μια σειρά αδέξιων χειρισμών και επιλογών από μέρους τους οδήγησαν την Αγγλία στην πρώτη κοινοβουλευτική μοναρχία στην Ευρώπη η οποία υφίσταται ως τις ημέρες μας. Οι Στιούαρτ προσπάθησαν να επιβάλουν απόλυτη εξουσία ερχόμενοι σε σύγκρουση με τις ισχυρές κοινωνικές τάξεις των αστών εμπόρων και των γαιοκτημόνων. Με την επιβολή βαριάς φορολογίας και τον περιορισμό της ελευθερίας των επιχειρηματιών και εμπόρων, προκάλεσαν μεγάλες αντιδράσεις με αποκορύφωμα την καθαίρεση και εκτέλεση του Καρόλου Α’ από τους κοινοβουλευτικούς με ηγέτη τον Όλιβερ Κρόμγουελ. Η παλινόρθωση της μοναρχίας επιτεύχθηκε μετά από συμφωνία για σεβασμό του κοινοβουλίου και των αρχών της Μάγκνα Κάρτα. Μετά την αθέτηση των υποσχέσεων εκ μέρους της μοναρχίας η χώρα οδηγήθηκε στην αναίμακτη Ένδοξη Επανάσταση , που μέσα από τον Χάρτη Δικαιωμάτων οριοθέτησε και διασαφήνισε τα όρια της μοναρχίας. Κατοχυρώθηκαν έτσι οι ελευθερίες και τα δικαιώματα των πολιτών, αυξήθηκαν οι δικαιοδοσίες του κοινοβουλίου, περιορίστηκαν οι εξουσίες του βασιλιά και εδραιώθηκε η κοινοβουλευτική μοναρχία.
Το νέο πολιτικό καθεστώς προκάλεσε τον θαυμασμό των διαφωτιστών και φιλοσόφων της εποχής και λειτούργησε σαν πρότυπο για την Γαλλική Επανάσταση σχεδόν εκατό χρόνια μετά.
Τέλος, θέλω να επισημάνω ότι σε αντίθεση με τη Γαλλία όπου οι εξεγέρσεις είχαν και τη συμμετοχή λαϊκών στρωμάτων, στην Αγγλία οι αντιπαραθέσεις αφορούσαν το βασιλιά και τους ευγενείς που δεν ήθελαν να χάσουν τα προνόμιά τους.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Συμπερασματικά, πρέπει να αναφέρουμε ότι η εδραίωση του πολιτικού πλαισίου της Ευρώπης ξεκίνησε με την επικράτηση των απολυταρχικών καθεστώτων στις αρχές του 17ου αιώνα και επηρεάζει ακόμη τη δομή των εθνικών κρατών. Τότε τέθηκαν σε ισχύ και εφαρμόστηκαν πολλοί θεσμοί , οι οποίοι λειτουργούν μέχρι σήμερα αποδεικνύοντας την χρησιμότητά τους ( γραφειοκρατική οργάνωση κράτους, τακτική φορολόγηση και μόνιμος στρατός για την επιβολή των αποφάσεων).
Στα αρνητικά μπορούμε να αναφέρουμε ότι η απολυταρχία λειτουργούσε πάντα υπέρ των ευγενών και γαιοκτημόνων και αυτό επέφερε πολλές κοινωνικές εντάσεις. Αυτές οι εντάσεις και με την πάροδο του χρόνου κατέστησαν το σύστημα αναξιόπιστο στα μάτια των πολιτών, μη μπορώντας να καλύψει τις ανάγκες τους και έτσι επήλθε η κατάργησή της.
Μιχάλης Σαράφης
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Κ. Ράπτης (1999), Γενική Ιστορία της Ευρώπης, Τόμος Α’, Πάτρα, ΕΑΠ
Ελένη Αρβελέρ, Maurice Aymard , Οι Ευρωπαίοι, Τόμος Α’,Αθήνα, Σαββάλας
ΘΕΜΑ: Οι μετακινήσεις των λαών μετά την πτώση του ρωμαϊκού κόσμου
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
Με αυτή την συνοπτική εργασία έχουμε στόχο να αποδείξουμε πως οι μεταναστεύσεις των γερμανικών λαό κατά τον 4ο έως τον 7ο αιώνα και οι επιδρομές των Αράβων, Νορμανδών και Μαγυάρων κατά τον 8ο αιώνα έως τον 10ο αιώνα πάνω στα απομεινάρια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επέδρασαν στην μετεξέλιξη της Ευρώπης.
Βεβαίως όλα τα παραπάνω είναι μια υπόθεση εργασίας σε αυτήν την πρώτη φάση του κειμένου αλλά με την μελέτη των μετακινήσεων και των χαρακτηριστικών τους θα δούμε ποιες τομές και ποιες συνέχειες σηματοδότησαν.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
Κατά την διάρκεια του 4ου αιώνα καταγράφηκαν στο χώρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μεγάλες μετακινήσεις «βαρβαρικών» φύλων (κυρίως γερμανικών) κάτω από την πίεση των Ούννων .Οι Ούννοι ήταν τουρκόφωνοι έφιπποι νομάδες κεντροασιατικής καταγωγής (Κασπία θάλασσα). Το 375μ.Χ εισέβαλαν στην Ουκρανία κατέστρεψαν το εκεί γοτθικό βασίλειο και εγκαταστάθηκαν στην ουγγρική πεδιάδα από όπου διενεργούσαν πρωτοφανούς αγριότητας επιδρομές στο ρωμαϊκό έδαφος.
Οι Βησιγότθοι του Δούναβη κάτω από την πίεση των Ούννων μετακινήθηκαν νότια στην Θράκη και στην Ιλλυρία γύρω στα 400μ.Χ από όπου διενεργούσαν επιδρομές με αποκορύφωμα τη λεηλασία της Ρώμης το 410μ.Χ. Μετά διέσχισαν την Νότια Γαλατία και εγκαταστάθηκαν στην Τουλούζη η οποία έγινε η πρωτεύουσα του πρώτου «βαρβαρικού» βασιλείου σε εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι Βησιγότθοι με την συγκατάθεση της Ρώμης κατέλαβαν την Ακουιτανία και την Ιβηρική χερσόνησο και κυβέρνησαν μέχρι τις αρχές του 6ουμ.Χ αιώνα.
Οι Οστρογότθοι ήταν ο ανατολικός κλάδος των Γότθων και εντοπίζονταν στα βόρεια της Κριμαϊκής Χερσονήσου. Κάτω από την πίεση των Ούννων κινήθηκαν δυτικά και με την προτροπή του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης εισέβαλαν στην Ιταλία και αποκατέστησαν την εξουσία του αυτοκράτορα. Το βασίλειό τους υπό την ηγεσία του Θεοδώριχου Α’ (473-527) ήταν ένα από τα ισχυρότερα γερμανικά βασίλεια και επιβλήθηκε στα υπόλοιπα βασίλεια εκτός των Φράγκων.
Οι Φράγκοι ήταν γνωστοί στους Ρωμαίους από προηγούμενες εκστρατείες αλλά ισχυροποίησαν τη θέση τους στη Δυτική και Βορειοδυτική Ευρώπη στα τέλη του 5ουμ.Χ αιώνα. Ο βασιλιάς τους Κλόβης ή Χλωδοβίκος δημιούργησε ένα μεγάλο βασίλειο στο μεγαλύτερο μέρος της Γαλατίας και στα εδάφη ανατολικά και δυτικά του Ρήνου ποταμού. Το βασίλειο των Φράγκων υπό την δυναστεία των Μεροβίγγειων διατηρήθηκε για περίπου δυόμισι αιώνες. Ο Κλόβης ισχυροποίησε τη θέση του βασιλείου του έναντι των άλλων γερμανικών βασιλείων μόλις ο ίδιος ασπάστηκε τον ορθόδοξο Χριστιανισμό( τότε το σχίσμα των εκκλησιών δεν υφίστατο).
Οι Λομβαρδοί προερχόμενοι από τον κάτω Έλβα εγκαταστάθηκαν τον 6ο αιώνα νότια του Δούναβη. Υπό την πίεση τουρκικών φύλων εισέβαλαν το 568μ.Χ στην ιταλική χερσόνησο και μέχρι το 600μ.Χ κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος της.
Βεβαίως αυτά δεν ήταν τα μοναδικά φύλα που εισήλθαν στα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Μετακινήθηκαν ακόμη οι Αλανοί, Σουηβοί, Αλαμανοί και Βουργουνδοί, οι οποίοι το 406μ.Χ κατέλυσαν οριστικά την μεθόριο του Ρήνου. Άλλα φύλα ήταν οι Άγγλοι, οι Σάξονες και οι Γιούτες οι οποίοι εποίκισαν τα βρετανικά νησιά που είχαν εγκαταλειφθεί από τους Ρωμαίους και ίδρυσαν διάσπαρτα μικρά βασίλεια. Δεν αναφέρομαι πιο αναλυτικά σε αυτά τα φύλα γιατί θεωρώ πως η συμβολή τους στην διαμόρφωση των συνθηκών της εποχής ήταν υποδεέστερη των φύλων που εξέθεσα κάπως πιο αναλυτικά.
Για να συνοψίσουμε και να εξετάσουμε τα μέχρι τώρα γραφόμενα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι μεταναστεύσεις των λαών που αναφέραμε έγιναν κατά δύο κύματα. Το πρώτο μεταναστευτικό κύμα εισήλθε βιαίως στα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αλλά λόγω του πρωτογονισμού τους δεν κατάφεραν να διεισδύσουν στις δομές και τους θεσμούς της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Γι αυτό ενσωμάτωσαν και αλλοτριώθηκαν από την προηγμένη ρωμαϊκή κυβερνητική κουλτούρα και αποδέχτηκαν την λατινική γλώσσα και την χριστιανική θρησκεία. Αυτό που δεν αποδέχτηκαν ήταν η αρχή της «Res publica» , της αποδοχής του κράτους πάνω από τον άνθρωπο, με συνέπεια τον κατακερματισμό της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε πολλά μικρά ή μεγαλύτερα βασίλεια όπου ο κάθε βασιλιάς διένειμε τα εδάφη του βασιλείου στους απογόνους του. Το δεύτερο κύμα εισήλθε πιο μαζικά επειδή το πρώτο κύμα είχε διαμορφώσει ήδη νέες συνθήκες και είχε ξεπεραστεί το δέος που προκαλούσε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Γι αυτό πιο εύκολα ενσωμάτωσαν επιδράσεις ρωμαϊκές και γερμανικές δημιουργώντας κάτι νέο.
Υποενότητα 1.1
Τώρα θα εξετάσουμε και θα αναφέρουμε τα χαρακτηριστικά των επιδρομέων του 8ου –11ου αιώνα, Αράβων, Μαγυάρων και Σκανδιναβών.
Οι Άραβες με την ισλαμική παιδεία ( μονοθεϊστικό , θρησκευτικό και πολιτικό δόγμα) ξεκινώντας από τα προγεφυρώματα που είχαν στήσει τα προηγούμενα χρόνια άρχισαν επιδρομές, κυρίευσαν τις Βαλεαρίδες νήσους, την Κορσική, την Σικελία και στα μέσα του 9ου αιώνα κατέλαβαν τη Γένοβα και έφτασαν μέχρι τις Άλπεις λεηλατώντας και αρπάζοντας ανθρώπους για τα σκλαβοπάζαρα.
Οι Μαγυάροι , ο τελευταίος νομαδικός λαός της ασιατικής στέπας που εισέβαλε στην Ευρώπη κατόπιν πιέσεων από Τούρκους Πετσενέγκους και Βουλγάρους στα τέλη του 9ου αιώνα, εξαπέλυαν επιδρομές λεηλατώντας την ύπαιθρο και τις πόλεις. Το 955μ.Χ εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη σημερινή Ουγγαρία και ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό.
Οι Σκανδιναβοί ήταν γερμανικά φύλα που ζούσαν απομονωμένα στη σκανδιναβική χερσόνησο και είχαν μεγάλες ομοιότητες με τα νότια γερμανικά φύλα. Με τις ναυτικές τους ικανότητες εισέβαλαν τελευταίοι στα δυτικά παράλια της Ευρώπης κυρίως και τρομοκρατούσαν τους πληθυσμούς. Οι Σκανδιναβοί χωρίζονταν σε τρεις ομάδες: α) Τους Σουηδούς, που κυριαρχούσαν στα ανατολικά παράλια της Βαλτικής τον 7ο αιώνα κάνοντας εμπόριο και διαπλέοντας ποταμούς και λίμνες της ρώσικης πεδιάδας έφτασαν μέχρι την Κασπία και τη Μαύρη θάλασσα. Τον 9ο αιώνα ίδρυσαν το πριγκιπάτο του Κιέβου, πρόδρομο του ρωσικού κράτους β) Τους Νορβηγούς, που προτιμούσαν τα ποντοπόρα ταξίδια και έκαναν επιδρομές στην Βρεττάνη και στον Λίγηρα ποταμό. Τον 9ο αιώνα κατέλαβαν την Ιρλανδία και την Ισλανδία γ) Τους Δανούς που έκαναν ληστρικές επιδρομές και προκάλεσαν αίσθημα ανασφάλειας στην βόρεια και δυτική Ευρώπη. Ίδρυσαν το βασίλειο της Νορμανδίας το 911μ.Χ στην περιοχή του Σηκουάνα και ένα βασίλειο το 876μ.Χ στην ανατολική Αγγλία.
Ενότητα 2
Μια σοβαρή επίπτωση είχε αυτή η διαρκής και βίαιη μετακίνηση πληθυσμών στα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν η εγκατάλειψη και η παρακμή των αστικών κέντρων που ήταν εύκολη λεία για τους εισβολείς. Παράλληλα εγκαταλείφθηκαν και οι εμπορικές δραστηριότητες με συνέπεια οι κάτοικοι να αναζητήσουν τροφή και ασφάλεια κοντά στους ισχυρούς μεγαλογαιοκτήμονες. Οι γερμανικοί λαοί εύκολα υιοθέτησαν το ρωμαϊκό σύστημα «villa» δηλαδή τη δημιουργία μιας αγροτικής μικροκοινωνίας με κέντρο αναφοράς την έπαυλη του τοπικού γαιοκτήμονα που είχε ρωμαϊκές ή βαρβαρικές ρίζες. Αυτοί οι γαιοκτήμονες κατά την διάρκεια του 4ου και 5ου μ.Χ αιώνα είχαν συγκεντρώσει μεγάλη δύναμη και αποτέλεσαν τον πρόδρομο της φεουδαρχίας. Στο επίπεδο τώρα της μορφής της βασιλικής εξουσίας, ενώ οι Γερμανοί αποδέχτηκαν τον αυτοκρατορικό θεσμό υπήρξε διαφοροποίηση όσον αφορά την βασιλική εξουσία και την διαδοχή. Οι Γερμανοί βασιλείς λόγω του ότι δεν αποδέχτηκαν όπως προείπαμε την αρχή της «Res publica» εγκαθίδρυσαν μοναρχίες απόλυτες , κληρονομικές και πατρογονικές. Η θέση όμως του βασιλιά ήταν επισφαλής λόγω μη διαχωρισμού προσωπικών πόρων και δημόσιας περιουσίας. Ο βασιλιάς ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένος από την στήριξη των τοπικών αρχόντων λόγω του ότι η διενέργεια πολεμικών επιχειρήσεων στηριζόταν οικονομικά από τον ίδιο και από τα λάφυρα που αποκόμιζε. Ο πρώτος βασιλιάς που εγκαθίδρυσε ένα κεντρικό σύστημα διοίκησης στα πρότυπα της ανύπαρκτης πλέον ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν ο Καρλομάγνος ο οποίος ανέμιξε ρωμαϊκά και γερμανικά στοιχεία. Ο ίδιος επίσης καθιέρωσε τη λατινική γλώσσα και διέδωσε τη χριστιανική θρησκεία. Σημαντική υπήρξε επίσης η συμβολή του στον τομέα της παιδείας, των τεχνών και της αρχιτεκτονικής με την ανέγερση δεκάδων ναών. Μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε μια αναβίωση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αλλά με κυρίαρχο τον ρόλο του Χριστιανισμού. Βέβαια με το θάνατό του κατά τα πρότυπα της φραγκικής παράδοσης της διαδοχής η αυτοκρατορία του διαιρέθηκε αλλά οι βάσεις είχαν πλέον τεθεί. Βεβαίως η μεσαιωνική Ευρώπη οφείλει πολλά όσον αφορά την διαμόρφωση του πολιτισμού της και στο δεύτερο κύμα εισβολέων που εισήλθαν κατά την διάρκεια του 8ου –11ου αιώνα μ.Χ. Οφείλουμε να σταθούμε με προσοχή και να επικεντρώσουμε στους Άραβες του Ισλάμ οι οποίοι συνέβαλλαν όσο κανείς άλλος στην μετεξέλιξη της Ευρώπης. Οι λόγιοι Άραβες μετέφεραν τη γνώση και την επιστήμη της ανατολής στην χριστιανική Ευρώπη. Μετέφρασαν επιστημονικά έργα και αρχαίους Έλληνες συγγραφείς στα λατινικά. Μετέδωσαν τις γνώσεις τους στην ιατρική , την θεραπευτική και την φαρμακολογία. Δίδαξαν επίσης τις ναυτικές και χαρτογραφικές τους δεξιότητες , τη χρήση του αστρολάβου, το δεκαδικό σύστημα στα μαθηματικά και πολλά άλλα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Μελετώντας και αναλύοντας όλα τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία διαφαίνεται τελικά πως οι τομές και οι συνέχειες στο χώρο διαμόρφωσης της ευρωπαϊκής ιστορίας στην περίοδο που μελετάμε , είναι οι εξής: Η ίδρυση και ανάπτυξη πολλών μικρών βασιλείων που σε αρκετές περιπτώσεις αποτέλεσαν τη βάση σημερινών κρατών. Η διάδοση και η εκμάθηση της λατινικής γλώσσας που αποτέλεσε τη βάση για πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες του σύγχρονου κόσμου. Η εξάπλωση και η αφομοίωση του χριστιανικού δόγματος σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια με ελάχιστες εξαιρέσεις αλλά και η ενδυνάμωση του ανώτερου κλήρου σε επίπεδο όχι μόνο θρησκευτικό αλλά και πολιτικό. Η εξασθένιση του θεσμού της κεντρικής εξουσίας και η διάχυση αυτής σε περιφερειακά κέντρα εξουσίας ( κλήρος, γαιοκτήμονες, τοπικοί άρχοντες-φεουδάρχες). Η παρακμή των αστικών κέντρων με ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο ιδεολογικών ζυμώσεων και κοινωνικών αναζητήσεων. Η αποδυνάμωση της εμπορικής δραστηριότητας,λόγω πολέμων και εγκατάλειψης εμπορικών οδών με παράλληλη στροφή σε πρωτογενείς παραγωγικές διαδικασίες είχαν ως άμεση συνέπεια την εξασθένιση της αμφίδρομης ανταλλαγής ιδεών και πολιτισμού. Και τέλος η εγκατάλειψη των γραμμάτων και των τεχνών με εξαίρεση την εποχή του Καρλομάγνου και την ευεργετική επίδραση των Αράβων.
Με όσα ανέφερα παραπάνω θεωρώ ότι η μεταναστευτική πορεία των λαών υπήρξε σημαντική με θετικά και αρνητικά στοιχεία για την μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού χώρου.
Βιβλιογραφία
1) Κώστας Ράπτης, « Γενική Ιστορία της Ευρώπης», Τόμος Α
2) Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ - Maurice Aymard «Οι Ευρωπαίοι», Τόμος Α
Με αυτή την συνοπτική εργασία έχουμε στόχο να αποδείξουμε πως οι μεταναστεύσεις των γερμανικών λαό κατά τον 4ο έως τον 7ο αιώνα και οι επιδρομές των Αράβων, Νορμανδών και Μαγυάρων κατά τον 8ο αιώνα έως τον 10ο αιώνα πάνω στα απομεινάρια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επέδρασαν στην μετεξέλιξη της Ευρώπης.
Βεβαίως όλα τα παραπάνω είναι μια υπόθεση εργασίας σε αυτήν την πρώτη φάση του κειμένου αλλά με την μελέτη των μετακινήσεων και των χαρακτηριστικών τους θα δούμε ποιες τομές και ποιες συνέχειες σηματοδότησαν.
ΕΝΟΤΗΤΑ 1
Κατά την διάρκεια του 4ου αιώνα καταγράφηκαν στο χώρο της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας μεγάλες μετακινήσεις «βαρβαρικών» φύλων (κυρίως γερμανικών) κάτω από την πίεση των Ούννων .Οι Ούννοι ήταν τουρκόφωνοι έφιπποι νομάδες κεντροασιατικής καταγωγής (Κασπία θάλασσα). Το 375μ.Χ εισέβαλαν στην Ουκρανία κατέστρεψαν το εκεί γοτθικό βασίλειο και εγκαταστάθηκαν στην ουγγρική πεδιάδα από όπου διενεργούσαν πρωτοφανούς αγριότητας επιδρομές στο ρωμαϊκό έδαφος.
Οι Βησιγότθοι του Δούναβη κάτω από την πίεση των Ούννων μετακινήθηκαν νότια στην Θράκη και στην Ιλλυρία γύρω στα 400μ.Χ από όπου διενεργούσαν επιδρομές με αποκορύφωμα τη λεηλασία της Ρώμης το 410μ.Χ. Μετά διέσχισαν την Νότια Γαλατία και εγκαταστάθηκαν στην Τουλούζη η οποία έγινε η πρωτεύουσα του πρώτου «βαρβαρικού» βασιλείου σε εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Οι Βησιγότθοι με την συγκατάθεση της Ρώμης κατέλαβαν την Ακουιτανία και την Ιβηρική χερσόνησο και κυβέρνησαν μέχρι τις αρχές του 6ουμ.Χ αιώνα.
Οι Οστρογότθοι ήταν ο ανατολικός κλάδος των Γότθων και εντοπίζονταν στα βόρεια της Κριμαϊκής Χερσονήσου. Κάτω από την πίεση των Ούννων κινήθηκαν δυτικά και με την προτροπή του αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης εισέβαλαν στην Ιταλία και αποκατέστησαν την εξουσία του αυτοκράτορα. Το βασίλειό τους υπό την ηγεσία του Θεοδώριχου Α’ (473-527) ήταν ένα από τα ισχυρότερα γερμανικά βασίλεια και επιβλήθηκε στα υπόλοιπα βασίλεια εκτός των Φράγκων.
Οι Φράγκοι ήταν γνωστοί στους Ρωμαίους από προηγούμενες εκστρατείες αλλά ισχυροποίησαν τη θέση τους στη Δυτική και Βορειοδυτική Ευρώπη στα τέλη του 5ουμ.Χ αιώνα. Ο βασιλιάς τους Κλόβης ή Χλωδοβίκος δημιούργησε ένα μεγάλο βασίλειο στο μεγαλύτερο μέρος της Γαλατίας και στα εδάφη ανατολικά και δυτικά του Ρήνου ποταμού. Το βασίλειο των Φράγκων υπό την δυναστεία των Μεροβίγγειων διατηρήθηκε για περίπου δυόμισι αιώνες. Ο Κλόβης ισχυροποίησε τη θέση του βασιλείου του έναντι των άλλων γερμανικών βασιλείων μόλις ο ίδιος ασπάστηκε τον ορθόδοξο Χριστιανισμό( τότε το σχίσμα των εκκλησιών δεν υφίστατο).
Οι Λομβαρδοί προερχόμενοι από τον κάτω Έλβα εγκαταστάθηκαν τον 6ο αιώνα νότια του Δούναβη. Υπό την πίεση τουρκικών φύλων εισέβαλαν το 568μ.Χ στην ιταλική χερσόνησο και μέχρι το 600μ.Χ κατέκτησαν το μεγαλύτερο μέρος της.
Βεβαίως αυτά δεν ήταν τα μοναδικά φύλα που εισήλθαν στα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Μετακινήθηκαν ακόμη οι Αλανοί, Σουηβοί, Αλαμανοί και Βουργουνδοί, οι οποίοι το 406μ.Χ κατέλυσαν οριστικά την μεθόριο του Ρήνου. Άλλα φύλα ήταν οι Άγγλοι, οι Σάξονες και οι Γιούτες οι οποίοι εποίκισαν τα βρετανικά νησιά που είχαν εγκαταλειφθεί από τους Ρωμαίους και ίδρυσαν διάσπαρτα μικρά βασίλεια. Δεν αναφέρομαι πιο αναλυτικά σε αυτά τα φύλα γιατί θεωρώ πως η συμβολή τους στην διαμόρφωση των συνθηκών της εποχής ήταν υποδεέστερη των φύλων που εξέθεσα κάπως πιο αναλυτικά.
Για να συνοψίσουμε και να εξετάσουμε τα μέχρι τώρα γραφόμενα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι μεταναστεύσεις των λαών που αναφέραμε έγιναν κατά δύο κύματα. Το πρώτο μεταναστευτικό κύμα εισήλθε βιαίως στα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αλλά λόγω του πρωτογονισμού τους δεν κατάφεραν να διεισδύσουν στις δομές και τους θεσμούς της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Γι αυτό ενσωμάτωσαν και αλλοτριώθηκαν από την προηγμένη ρωμαϊκή κυβερνητική κουλτούρα και αποδέχτηκαν την λατινική γλώσσα και την χριστιανική θρησκεία. Αυτό που δεν αποδέχτηκαν ήταν η αρχή της «Res publica» , της αποδοχής του κράτους πάνω από τον άνθρωπο, με συνέπεια τον κατακερματισμό της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε πολλά μικρά ή μεγαλύτερα βασίλεια όπου ο κάθε βασιλιάς διένειμε τα εδάφη του βασιλείου στους απογόνους του. Το δεύτερο κύμα εισήλθε πιο μαζικά επειδή το πρώτο κύμα είχε διαμορφώσει ήδη νέες συνθήκες και είχε ξεπεραστεί το δέος που προκαλούσε η ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Γι αυτό πιο εύκολα ενσωμάτωσαν επιδράσεις ρωμαϊκές και γερμανικές δημιουργώντας κάτι νέο.
Υποενότητα 1.1
Τώρα θα εξετάσουμε και θα αναφέρουμε τα χαρακτηριστικά των επιδρομέων του 8ου –11ου αιώνα, Αράβων, Μαγυάρων και Σκανδιναβών.
Οι Άραβες με την ισλαμική παιδεία ( μονοθεϊστικό , θρησκευτικό και πολιτικό δόγμα) ξεκινώντας από τα προγεφυρώματα που είχαν στήσει τα προηγούμενα χρόνια άρχισαν επιδρομές, κυρίευσαν τις Βαλεαρίδες νήσους, την Κορσική, την Σικελία και στα μέσα του 9ου αιώνα κατέλαβαν τη Γένοβα και έφτασαν μέχρι τις Άλπεις λεηλατώντας και αρπάζοντας ανθρώπους για τα σκλαβοπάζαρα.
Οι Μαγυάροι , ο τελευταίος νομαδικός λαός της ασιατικής στέπας που εισέβαλε στην Ευρώπη κατόπιν πιέσεων από Τούρκους Πετσενέγκους και Βουλγάρους στα τέλη του 9ου αιώνα, εξαπέλυαν επιδρομές λεηλατώντας την ύπαιθρο και τις πόλεις. Το 955μ.Χ εγκαταστάθηκαν μόνιμα στη σημερινή Ουγγαρία και ασπάστηκαν τον Χριστιανισμό.
Οι Σκανδιναβοί ήταν γερμανικά φύλα που ζούσαν απομονωμένα στη σκανδιναβική χερσόνησο και είχαν μεγάλες ομοιότητες με τα νότια γερμανικά φύλα. Με τις ναυτικές τους ικανότητες εισέβαλαν τελευταίοι στα δυτικά παράλια της Ευρώπης κυρίως και τρομοκρατούσαν τους πληθυσμούς. Οι Σκανδιναβοί χωρίζονταν σε τρεις ομάδες: α) Τους Σουηδούς, που κυριαρχούσαν στα ανατολικά παράλια της Βαλτικής τον 7ο αιώνα κάνοντας εμπόριο και διαπλέοντας ποταμούς και λίμνες της ρώσικης πεδιάδας έφτασαν μέχρι την Κασπία και τη Μαύρη θάλασσα. Τον 9ο αιώνα ίδρυσαν το πριγκιπάτο του Κιέβου, πρόδρομο του ρωσικού κράτους β) Τους Νορβηγούς, που προτιμούσαν τα ποντοπόρα ταξίδια και έκαναν επιδρομές στην Βρεττάνη και στον Λίγηρα ποταμό. Τον 9ο αιώνα κατέλαβαν την Ιρλανδία και την Ισλανδία γ) Τους Δανούς που έκαναν ληστρικές επιδρομές και προκάλεσαν αίσθημα ανασφάλειας στην βόρεια και δυτική Ευρώπη. Ίδρυσαν το βασίλειο της Νορμανδίας το 911μ.Χ στην περιοχή του Σηκουάνα και ένα βασίλειο το 876μ.Χ στην ανατολική Αγγλία.
Ενότητα 2
Μια σοβαρή επίπτωση είχε αυτή η διαρκής και βίαιη μετακίνηση πληθυσμών στα εδάφη της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν η εγκατάλειψη και η παρακμή των αστικών κέντρων που ήταν εύκολη λεία για τους εισβολείς. Παράλληλα εγκαταλείφθηκαν και οι εμπορικές δραστηριότητες με συνέπεια οι κάτοικοι να αναζητήσουν τροφή και ασφάλεια κοντά στους ισχυρούς μεγαλογαιοκτήμονες. Οι γερμανικοί λαοί εύκολα υιοθέτησαν το ρωμαϊκό σύστημα «villa» δηλαδή τη δημιουργία μιας αγροτικής μικροκοινωνίας με κέντρο αναφοράς την έπαυλη του τοπικού γαιοκτήμονα που είχε ρωμαϊκές ή βαρβαρικές ρίζες. Αυτοί οι γαιοκτήμονες κατά την διάρκεια του 4ου και 5ου μ.Χ αιώνα είχαν συγκεντρώσει μεγάλη δύναμη και αποτέλεσαν τον πρόδρομο της φεουδαρχίας. Στο επίπεδο τώρα της μορφής της βασιλικής εξουσίας, ενώ οι Γερμανοί αποδέχτηκαν τον αυτοκρατορικό θεσμό υπήρξε διαφοροποίηση όσον αφορά την βασιλική εξουσία και την διαδοχή. Οι Γερμανοί βασιλείς λόγω του ότι δεν αποδέχτηκαν όπως προείπαμε την αρχή της «Res publica» εγκαθίδρυσαν μοναρχίες απόλυτες , κληρονομικές και πατρογονικές. Η θέση όμως του βασιλιά ήταν επισφαλής λόγω μη διαχωρισμού προσωπικών πόρων και δημόσιας περιουσίας. Ο βασιλιάς ήταν σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένος από την στήριξη των τοπικών αρχόντων λόγω του ότι η διενέργεια πολεμικών επιχειρήσεων στηριζόταν οικονομικά από τον ίδιο και από τα λάφυρα που αποκόμιζε. Ο πρώτος βασιλιάς που εγκαθίδρυσε ένα κεντρικό σύστημα διοίκησης στα πρότυπα της ανύπαρκτης πλέον ρωμαϊκής αυτοκρατορίας ήταν ο Καρλομάγνος ο οποίος ανέμιξε ρωμαϊκά και γερμανικά στοιχεία. Ο ίδιος επίσης καθιέρωσε τη λατινική γλώσσα και διέδωσε τη χριστιανική θρησκεία. Σημαντική υπήρξε επίσης η συμβολή του στον τομέα της παιδείας, των τεχνών και της αρχιτεκτονικής με την ανέγερση δεκάδων ναών. Μπορούμε να πούμε ότι υπήρξε μια αναβίωση της δυτικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας αλλά με κυρίαρχο τον ρόλο του Χριστιανισμού. Βέβαια με το θάνατό του κατά τα πρότυπα της φραγκικής παράδοσης της διαδοχής η αυτοκρατορία του διαιρέθηκε αλλά οι βάσεις είχαν πλέον τεθεί. Βεβαίως η μεσαιωνική Ευρώπη οφείλει πολλά όσον αφορά την διαμόρφωση του πολιτισμού της και στο δεύτερο κύμα εισβολέων που εισήλθαν κατά την διάρκεια του 8ου –11ου αιώνα μ.Χ. Οφείλουμε να σταθούμε με προσοχή και να επικεντρώσουμε στους Άραβες του Ισλάμ οι οποίοι συνέβαλλαν όσο κανείς άλλος στην μετεξέλιξη της Ευρώπης. Οι λόγιοι Άραβες μετέφεραν τη γνώση και την επιστήμη της ανατολής στην χριστιανική Ευρώπη. Μετέφρασαν επιστημονικά έργα και αρχαίους Έλληνες συγγραφείς στα λατινικά. Μετέδωσαν τις γνώσεις τους στην ιατρική , την θεραπευτική και την φαρμακολογία. Δίδαξαν επίσης τις ναυτικές και χαρτογραφικές τους δεξιότητες , τη χρήση του αστρολάβου, το δεκαδικό σύστημα στα μαθηματικά και πολλά άλλα.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Μελετώντας και αναλύοντας όλα τα παραπάνω ιστορικά στοιχεία διαφαίνεται τελικά πως οι τομές και οι συνέχειες στο χώρο διαμόρφωσης της ευρωπαϊκής ιστορίας στην περίοδο που μελετάμε , είναι οι εξής: Η ίδρυση και ανάπτυξη πολλών μικρών βασιλείων που σε αρκετές περιπτώσεις αποτέλεσαν τη βάση σημερινών κρατών. Η διάδοση και η εκμάθηση της λατινικής γλώσσας που αποτέλεσε τη βάση για πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες του σύγχρονου κόσμου. Η εξάπλωση και η αφομοίωση του χριστιανικού δόγματος σε όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια με ελάχιστες εξαιρέσεις αλλά και η ενδυνάμωση του ανώτερου κλήρου σε επίπεδο όχι μόνο θρησκευτικό αλλά και πολιτικό. Η εξασθένιση του θεσμού της κεντρικής εξουσίας και η διάχυση αυτής σε περιφερειακά κέντρα εξουσίας ( κλήρος, γαιοκτήμονες, τοπικοί άρχοντες-φεουδάρχες). Η παρακμή των αστικών κέντρων με ότι αυτό συνεπάγεται σε επίπεδο ιδεολογικών ζυμώσεων και κοινωνικών αναζητήσεων. Η αποδυνάμωση της εμπορικής δραστηριότητας,λόγω πολέμων και εγκατάλειψης εμπορικών οδών με παράλληλη στροφή σε πρωτογενείς παραγωγικές διαδικασίες είχαν ως άμεση συνέπεια την εξασθένιση της αμφίδρομης ανταλλαγής ιδεών και πολιτισμού. Και τέλος η εγκατάλειψη των γραμμάτων και των τεχνών με εξαίρεση την εποχή του Καρλομάγνου και την ευεργετική επίδραση των Αράβων.
Με όσα ανέφερα παραπάνω θεωρώ ότι η μεταναστευτική πορεία των λαών υπήρξε σημαντική με θετικά και αρνητικά στοιχεία για την μετεξέλιξη του ευρωπαϊκού χώρου.
Βιβλιογραφία
1) Κώστας Ράπτης, « Γενική Ιστορία της Ευρώπης», Τόμος Α
2) Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ - Maurice Aymard «Οι Ευρωπαίοι», Τόμος Α
Τρίτη 8 Ιανουαρίου 2008
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)
